Gertz, Wanda

Żołnierka, odznaczona Krzyżem Walecznych, Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Krzyżem Virtuti Militari, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami oraz Krzyżem Polonia Restituta, autorka wspomnień „W pierwszym pułku artylerii”. Ukończyła Gimnazjum Kuzienkowej, a następnie kurs buchalteryjny Zgromadzenia Kupców miasta Warszawy. Angażowała się w działalność tajnego skautingu dziewczęcego. Po wybuchu I wojny światowej dołączyła do Legionów Polskich, jednak – ponieważ obowiązywał tam zakaz rekrutowania kobiet – przybrała męską tożsamość i nazwisko Kazimierz Żuchowicz, posługując się dokumentami swojego kuzyna. Dowódctwo dowiedziało się o tym, ale pozwoliło Wandzie na dalsze funkcjonowanie w wojsku i udział w starciach zbrojnych. Gertz zrobiła karierę wojskową. Od 1919 r. pełniła funkcję komendanta II Ochotniczej Legii Kobiet, była też współzałożycielką Przysposobienia Wojskowego Kobiet. Od 1926 r. pracowała jako urzędniczka w Belwederze. We wrześniu 1939 r. uczestniczyła w obronie Warszawy, od listopada tego roku działała w konspiracji. Brała udział w powstaniu warszawskim, jednak od września przebwywała w szpitalu i musiała zaprzestać walki. Po upadku powstania przebywała w obozach jenieckich. Została uwolniona w kwietniu 1945 r. Później pełniła funkcję Inspektorki Oddziałów Kobiecych AK, przewodniczącej Podkomisji Weryfikacyjnej Wojskowej Służby Kobiet AK, inspektorki żołnierek Polskich Sił Zbrojnych w Anglii. Po demoblilizacji w 1948 r. podjęła się pracy w kuchni kolejowej w Londynie. Zmarła na raka wątroby.