publikacje

Wróć do listy

Relacja Heleny Frand

Po wyzwoleniu obozu Ravensbrück Helena Frand została wysłana do Szwecji na leczenia przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż. Dwa tygodnie po przyjeździe do Solberg napisała w liście (do nieznanego adresata), że przebywa w domu z piętnastoma innymi kobietami. Łóżka z białymi prześcieradłami i szarymi kocami stoją w trzech rzędach – pod oknami i pośrodku sali. Zjada obfite posiłki trzy razy dziennie. Wszystkie byłe więźniarki mogą uczyć się języka szwedzkiego. Wspomina, że po likwidacji krakowskiego getta została przewieziona do obozu w Płaszowie (marzec 1943).

publikacje

Wróć do listy

Aryjskie papiery

Sabina Berger przypomina o wkroczeniu wojsk niemieckich do Lwowa w 1941 r. Pobyt w getcie opisuje krótko: „przeżyliśmy to, co reszta Żydów”. W sierpniu 1942 r., kiedy rozpoczęła się akcja likwidacyjna, uciekła z dwuletnim synkiem z lwowskiego getta. Podczas podróży do Krakowa, gdzie mieszka jej dalsza rodzina, jest szantażowana przez Polaka. Po przybyciu do miasta zdobyła fałszywe dokumenty, później przebywała w pobliskich Swoszowicach. Wiejskie dzieci nazywały ją Żydówką, a sąsiadka podczas jej nieobecności odkryła, że syn był obrzezany.

publikacje

Wróć do listy

Fania Wolińska do Żanny Kormanowe, 17.12.1959

Z listu wynika, że kobiety znały się od wielu lat, choć nie utrzymywały kontaktu na co dzień. Autorka wraz z rodziną mieszkała na Śląsku i rzadko przyjeżdżała do Warszawy. Ostatnia jej dłuższa wizyta w stolicy związany był z chorobą i pobytem w szpitalu. Z powodu choroby nie mogła poruszać się swobodnie, zmuszona była odejść z pracy w archiwum, przebywała na rencie inwalidzkiej. Zajmowała się domem i pomagała mężowi Henrykowi. Był on adwokatem i oprócz swojej pracy etatowej działał w Zrzeszeniu Prawników, które wydawało skorowidz przepisów prawnych i orzecznictwa sądowego i arbitrażowego.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anny Lermer

Anna Lermer wymienia rozporządzenia wydane przez Niemców po zajęciu Krakowa, m.in. wprowadzenie godziny policyjnej, nakaz oznaczania sklepów żydowskich, przesiedlenia ludności żydowskiej (w mieście nie mogło przebywać więcej niż piętnaście tys. Żydów). W 1941 r. Lermer wraz z rodziną trafiła do krakowskiego getta. W pośpiechu bierze ślub, aby uniknąć wysiedlenia. W 1942 r. jej trzy siostry i matkę wywieziono do obozu w Bełżcu, a ona znalazła się w obozie Płaszów i pracowała w fabryce Schindlera.

publikacje

Wróć do listy

W sprawie SS Zugwachmeistra Glasera

Relacja dotyczy lat 1943-1944. Jest to najprawdopodobniej zeznanie składane na rzecz procesu Glasera. Autorka opisuje brutalność i przemoc, której się dopuszczał. Irena słyszała opowieści Glasera podczas pracy jako manikiurzysta, pedikiurzysta i kosmetyczka, gdy świadczyła usługi dla żołnierzy niemieckich oraz ich żon w obozie płaszowskim. W relacji wspomina strach i rozpacz, jaką budziły w nim jego historie. Charakteryzuje Glasera jako osobę, której łatwo przychodziło zadawanie śmierci – przed wojną był on rzeźnikiem, a jego zdaniem „człowiek niczym nie różni się od zwierzęcia”.

publikacje

Wróć do listy

Papiery aryjskie

Gizela Pregerowa trafiła do krakowskiego getta 18 sierpnia 1942 r. po wysiedleniu Żydów z Radłowa k. Tarnowa. Córka załatwiła dla niej „aryjskie papiery”. Pregerowa wynajęła mieszkanie w Bochni. Nikt nie podejrzewał, że jest Żydówką, ponieważ dobrze znała katolickie praktyki religijne. Po zakończeniu wojny nadal posługiwała się przybraną tożsamością do 1946 r. Kiedy zaczęła chorować, postanawiła wyjawić prawdę i złożyła w Komitecie Żydowskim w Krakowie relację jako ocalała z Zagłady. Bardziej niż zbliżającej się śmierci obawiała się, że zostanie pochowana w obrządku rzymskokatolickim.

publikacje

Wróć do listy

Pomoc Polaków

Berta Majerhoff w czasie okupacji niemieckiej mieszkała z synem, synową i wnukami w Wieliczce. Przed akcją likwidacyjną getta w Wieliczce (październik 1942) udało się jej zdobyć przepustkę i przebywała potem w krakowskim getcie. Po kilku dniach uciekła i ukrywała się u znajomego Polaka. Doczekała zakończenia wojny w kryjówce na poddaszu. W relacji podkreśliła, że Jakub Nowosielski, który udzielił jej pomocy, nie chciał za to żadnych pieniędzy.

publikacje

Wróć do listy

Dzieje Zakładu Sierot w Krakowie podczas okupacji niemieckiej

Sabina Mirowska-Hochberger opisała historię Żydowskiego Domu Sierot, przypominając, że we wrześniu 1939 r. kierownictwo sierocińca opuściło Kraków, a jego zarządzaniem zajęła się Anna Feuerstein. Po utworzeniu getta w Krakowie (20 marca 1941) Niemcy przedłużyli zakładowi opiekuńczemu termin przeprowadzki do 1 kwietnia. Według rozporządzenia wszystkie dzieci żydowskie przebywające po „stronie aryjskiej” powinny były również znaleźć się w getcie.

publikacje

Wróć do listy

Dzieci

Regina Nelken, pracownica Żydowskiego Domu Sierot, opisała historię podopiecznych z sierocińca i internatu w Krakowie. W czasie okupacji niemieckiej dzieci pracowały (np. kleiły koperty), aby uniknąć wysiedlenia. Od jesieni 1942 r. były wywożone, m.in. do obozu zagłady w Bełżcu. W trakcie likwidacji krakowskiego getta (13 marca 1943 r.) trafiły do obozu pracy przymusowej w Płaszowie (przebywały w wydzielonej części: Kinderheim). Według Nelken zmęczone i straumatyzowane dzieci wyglądały jak „młodzi starcy”.

publikacje

Wróć do listy

Badania antropologiczne

Autorka zdaje szczegółową relację z badań ginekologicznych przeprowadzonych w 1941 i 1942 r. przez niemiecki Urząd Zdrowia. Negatywnie ocenia zarówno procedurę, jak i lekarzy. Dodaje, że udało się jej uniknąć trzeciego badania.

Strony