Polska Macierz Szkolna

Organizacja kulturalno-oświatowa powołana m.in. przez Henryka Sienkiewicza i Ignacego Chrzanowskiego na terenie Królestwa Polskiego 5 maja 1905 r., której celem było propagowanie i rozwijanie oświaty w duchu chrześcijańskim i narodowym poprzez zakładanie i prowadzenie ochronek, szkół powszechnych, seminariów, czytelni, bibliotek i innych. Kontynuowała starszą tradycję Macierzy Polskiej, powołanej do życia w 1882 r. przez Józefa Ignacego Kraszewskiego we Lwowie, której celem było propagowanie działań oświatowych na wsiach. Po raz pierwszy działalność Polskiej Macierzy Szkolnej została zdelegalizowana w grudniu 1907 r. przez władze rosyjskie. W tym czasie z ramienia organizacji prowadzono już 141 szkół ludowych, 2 szkoły średnie, 317 ochronek, 505 bibliotek oraz uniwersytet ludowych na terenie Warszawy i poza nią. W pewnym zakresie funkcjonowanie tych placówek podtrzymywano w ramach tajnej działalności. W 1916 r. działalność jawna została wznowiona. Polska Macierz Szkolna została rozwiązana 1 sierpnia 1940 r. zarządzeniem niemieckich władz okupacyjnych. Do tradycji Polskiej Macierzy Szkolnej nawiązują stowarzyszenia oświatowe działające po II wojnie światowej w środowisku emigracji polskiej.