publikacje

Wróć do listy

„Dziady” przed półwieczem we Lwowie

Autorka opisuje przedstawienie „Dziadów” Adama Mickiewicza wystawione przez młodzież szkolną we Lwowie (dawne liceum im. Adama Asnyka).

W czerwcu 1939 r. autorka ukończyła państwowe gimnazjum im. Adama Asnyka we Lwowie i po wakacjach miała kontynuować naukę w tamtejszym liceum. Jednakże ich szkoła została przekształcona w radziecką szkołę średnią nr 19. Z powodu choroby, przez pierwsze miesiące nie chodziła do szkoły. Gdy po czteromiesięcznej przerwie w nauce wróciła do szkoły, zastała swoją klasę zintegrowaną wobec zachodzących zmian. Prężnie działało Kółko Polonistyczne, którego animatorem był Adam Hollanek, natchniony poeta i wielki miłośnik poezji (założył poetyckie pismo „Nurtem Skamandra”). W owym czasie wielu uczniów parało się poezją: Janina Niemczynowska (po wojnie osiadała we Wrocławiu, współpracowała z „Więzią” i „Słowem Powszechnym”, Wojciech Krasucki (późniejszy dziennikarz). Adam Hollanek żył poezją, wydawało się, że w życiu nie będzie robił nic innego, tylko tworzył wiersze. Niestety zaraz po maturze ożenił się i miał dziecko, ale małżeństwo to nie było udane. Po wojnie znalazł się w Krakowie, gdzie ponownie się ożenił – z Ewą, z która miał dwójkę dzieci. Poświęcił się dziennikarstwu. Potem przeniósł się do stolicy. Napisał kilka książek popularno-naukowych i beletrystycznych, dzięki czemu został redaktorem naczelnym pisma „Fantastyka” oraz „Mała Fantastyka” (dla dzieci). Jednak poeta drzemał w nim przez cały czas – w 1986 r. ukazał się tomik jego wierszy, pt. „Pokuty”.

Opisywane w dalszej części zdarzenia miały jednak miejsce w 1940 r. Zbliżała się Wigilia, a zarazem 142 rocznica urodzin i 85 rocznica śmierci Adama Mickiewicza. Hollanek postanowił urządzić wieczór Mickiewiczowski w szkole. Nauczyciele-poloniści bardzo wspierali go w tym zamiarze, nie bacząc na konsekwencje. Dyrektor Steciuk, miejscowy Ukrainiec, popierał tę inicjatywę całym sercem, ale nie mógł sam decydować, więc podjął odpowiednie starania w kuratorium. Władze oficjalnie popierały sztukę i literaturę mniejszości narodowych, ale sporną kwestią było ustalenie programu przedstawienia. Władze godziły się na wystawienie najmniej kontrowersyjnych utworów liryczno-sielankowych, jednak organizatorzy chcieli ukazać wieszcza w całej jego wielkości. Hollanek uparł się, żeby wystawić „Dziady”, łącznie z III częścią. Na szczęście nastąpiła pewna zmiana na wysokich szczeblach władzy, która umożliwiła ponowne podjęcie rozmów. W końcu stanęło na tym, że po II części Konrad od razu wygłosi „Improwizację”, choć w okrojonej wersji. Poza tym były fragmenty z „Pana Tadeusza” i innych utworów. Konrada zagrał Adam Hollanek, Telimenę – Janka Niemczynowska, Lalka Krzyżanowska zadeklamowała „Farysa”, Andrzej Niezabitowski „Panią Twardowską”, Katarzyna Krzakowska odśpiewała „Moją pieszczotkę”, oprawę muzyczną zapewnił Stanisław Skrowaczewski, który grał na fortepianie od dziecka (później został znanym w świecie dyrygentem, zamieszkał na stałe w Nowym Jorku).

Pierwsze przedstawienie miało odbyć się w listopadzie. Szkolna sala gimnastyczna była wypełniona po brzegi. Dyrektor Steciuk się przeraził, że wygląda to na demonstrację i zerwał przedstawienie, chociaż na widowni był sam Boy-Żeleński. Sprawa jednak nabrała rozgłosu i postanowiono odegrać jednak przedstawienie. Tym razem na widowni mogli znaleźć się tylko zaproszeni goście (m.in. rodziny uczniów i znajomi). W dniu przedstawienia jednak okazało się, że przybyłych jest jeszcze więcej niż poprzednio. „Wielka Improwizacja” w wykonaniu Adama Hollanka była wielkim sukcesem, ogromnym przeżyciem dla widzów. Hollanek musiał potem „okupić swą winę” i zagrać w jakiejś błahej jednoaktówce Szewczenki, ale zrobił to po swojemu, łącząc dążenie obu poetów w jedną walkę „o wolność naszą i waszą”. Dyrektora Steciuka odwołano ze stanowiska po owym przedstawieniu, a na jego miejsce przysłano z ZSRR gorliwego Kalińskiego.

Autor/Autorka: 
Miejsce powstania: 
s.l.
Opis fizyczny: 
mps., 7 s. luź.; ; 30 cm
Postać: 
luźne kartki
Technika zapisu: 
maszynopis
Język: 
Polski
Miejsce przechowywania: 
Dostępność: 
tak
Data powstania: 
1990
Stan zachowania: 
dobry
Sygnatura: 
AWII/3239
Tytuł kolekcji: 
Archiwum Wschodnie
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Główne tematy: 
Przedstawienie uczniowskie "Dziadów" Mickiewicza we Lwowie w 1940 r.
Nazwa geograficzna - słowo kluczowe: 
Zakres chronologiczny: 
1940
Nośnik informacji: 
papier
Gatunek: 
pamiętnik/wspomnienia