publikacje

Wróć do listy

Kartki z raptularza, T. 3

Trzeci tom Kartek z raptularza jest bezpośrednią kontynuacją tomu drugiego i obejmuje okres od 5 listopada 1914 r. do 27 grudnia 1915 r., z komentarzami autorki z lat późniejszych. Tekst został przepisany ze sporządzonych wcześniej notatek, skondensowany i uzupełniony komentarzami. Niektóre zapiski Reutt-Witkowska przekreśliła, wprowadzając autocenzurę.

Opisywany okres jest głęboko naznaczony panującą wojną. Autorka była zmuszona przerwać studia w Krakowie, utraciła również dotychczasowe notatki do dysertacji doktorskiej: „Dwa lata studiów stracone… papie z kieszeni ruble wydarłaś po próżnicy… nie zobaczysz twoich 13 zeszytów materiałów do rozprawy… już nimi Niemka w piecu zapaliła!” (s. 4). Przerwę w studiach zrównoważyła intensywną lekturą tekstów francuskich (Balzac, Flaubert, Molier), niemieckich (Lipps, Nietzsche) i polskich (Brzozowski, Wyspiański, Miciński, Korzeniowski) oraz udziałem w kursach i seminariach (m.in. chodziła na wykłady Eligiusza Niewiadomskiego z historii sztuki), nie zawsze opłaconych z powodu niechęci ojca do dalszego finansowania nauki. Jednocześnie rozwijała karierę nauczycielską, prowadząc wykłady na temat literatury polskiej dla robotnic oraz zajęcia z zakresu gospodarstwa domowego, m.in. w Szkole na Wiejskiej i Szkole Okuniewskiej. Angażowała się również w działalność dobroczynną, zwłaszcza w solidacji.

Życie osobiste Reutt-Witkowskiej skupiało się wówczas przede wszystkim na romantycznej (z perspektywą zamążpójścia), niespełnionej relacji z Eugeniuszem Jegorowem, nauczycielem literatury rosyjskiej w żeńskich szkołach prywatnych. Autorka relacjonowała również sprawy domowe, kłótnie rodzinne i historie dotyczące służących, dręczonych szczególnie przez Izabelę Reutt ("Mamusia rozstaje się z Julczyskiem. Wymyszkowała u niej pod poduszką worek z kawałkami chleba. (...) Próbowałam bronić, że ostatecznie wcale nie brała, ale, nie jedząc, chowała dla rodziny. »To powinna była zameldować, żebym jej dawała mniej!«" s. 189). W obszernych fragmentach zwyczajowo znajdują się opisy marzeń sennych, Zofii i matki, które były przedmiotem ich wspólnych rozmów („Oto są wrota, kapliczne: padam na twarz przed ołtarzem.. ale oto za mną wbiega niby drugie ja moje - taneczna bajadera, w jaskrawozielonym szalu, dzwoniącym od srebra (...) Na tronie z czarnego porfiru Demon siadł… taki właśnie, jak w wizji Białych Róż: gestem podparty stańczykowym. Patrzy. A ja, pokutnie, pod wpływem tego wzroku_ przerzuca się na wznak, czujące w sobie dreszcz szału.” s. 29). Marzenia senne matki, podobnie jak córki, charakteryzowało silne nacechowanie religijne. Wydarzeniom wojennym poświęciła niewiele miejsca, relacjonowała jednak w krótkich zdaniach sytuację na froncie i pobyt Niemców w Warszawie. Jej postawa, prawdopodobnie ze względu na sympatie osobiste, wydaje się prorosyjska, jednak z charakterystyczną dla Zofii rezerwą: „Zastanawiam się, czy mimo moich sympatii rosyjskich jako Polka byłabym »ugodowcem«? Otóż nie, Polsce życzę niepodległości, tym bardziej, że nie widzę, iżby w interesach Rosji leżało użeranie się z tym b. często i częściej coraz niekoniecznie sympatycznym elementem. […] Polska zresztą ideę słowiańską raczej zgubi, niż zbawi: nie jest, niestety, świętą i ma do swego zaprzaństwa, do swej grawitacji na zachód sporo b. realnych powodów” (s. 174–175). Komentarze dotyczące wojny wygłaszała najczęściej w odniesieniu do artykułów prasowych. Dystansowanie się do niepodległości narodowej wynikało najpewniej z wielonarodowego i wielowyznaniowego pochodzenia autorki oraz jej słabego poczucia przynależności do narodu polskiego w tamtym okresie.

Miejsce powstania: 
Warszawa
Opis fizyczny: 
160 k. ; 21 cm.
Postać: 
zeszyt
Technika zapisu: 
rękopis
Język: 
Polski
Miejsce przechowywania: 
Dostępność: 
dostępny do celów badawczych
Data powstania: 
Od 1914 do 1915
Stan zachowania: 
dobry
Sygnatura: 
BK 12342/3
Uwagi: 
Zeszyt w linie, okładka bardzo zniszczona. Na stronie tytułowej cytat w języku polskim i rosyjskim. Zaznaczenia na niebiesko kredką, przekreślenia fragmentów piórem. Na niektórych kartach plamy wilgoci. Zapiski w przeważającej części w języku polskim i rosyjskim, a także po niemiecku, francusku, włosku. Na ostatnich kartach pismo wyblakłe, miejscami nieczytelne. Wewnątrz zeszytu wklejone drobne wycinki z gazet (wierszyki, historyjki).
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Słowo kluczowe 3: 
Osoba, której dotyczy treść: 
Główne tematy: 
znaczenie marzeń sennych, kształcenie kobiet, edukacja wyższa kobiet, poglądy polityczne, I wojna światowa, Słowiańszczyzna, samokształcenie, sny, relacje matki i córki, relacje męsko-damskie
Nazwa geograficzna - słowo kluczowe: 
Zakres chronologiczny: 
Od 1914 do 1915
Nośnik informacji: 
papier
Gatunek: 
dziennik/diariusz/zapiski osobiste