Pamiętnik nauczycielki z Chyrowa

Pamiętnik z lat 1940–1944 zesłanej do Kazachstanu nauczycielki. Dokument jest lakonicznym zapisem obejmującym okres wysiedlenia autorki. Wspomnienia rozpoczynają się w dniu aresztowania i wywózki z rodzinnego Chyrowa, 13 kwietnia 1940 r. Autorka przed wojną była nauczycielką w żeńskiej szkole (po wybuchu wojny i utworzeniu szkoły polskiej, ukraińskiej i rosyjskiej razem z siostrą brata uczyła w szkole polskiej), właścicielką willi jednorodzinnej. Miała trójkę dzieci: syna i dwie córki. Syn uczył się w gimnazjum w Bąkowicach, starsza córka była uczennicą trzeciej klasy gimnazjum u pp. benedyktynek w Przemyślu. Mąż autorki, również nauczyciel, w czasie wojny przebywał w obozie wojskowym na Węgrzech – spędził tam całą okupację. W 1940 r. dzieci autorki miały odpowiednio: 16, 13 i 9 lat. Wiosną 1940 r. autorka wraz z dziećmi i szwagierką, z którą mieszkała, została aresztowana i wywieziona do Kazachstanu. Autorka dokładnie wymienia miejscowości będące kolejnymi przystankami podczas przebytej drogi do Kazachstanu – najpierw pociągiem: Chyrów–Dobromil–Przemyśl–Martuk, a potem autami: do kołchozu rolniczo-hodowlanego im. Woroszyłowa – posiołek Błahowieszczenka, rej. Chobda, nad słoną rzeką Chobda, obw. Aktubińsk, Kazachstan. Pamiętnik zawiera faktograficzne opisy m.in.: zakwaterowania, przydziału prac po przybyciu na miejsce, sposobu wynagrodzenia za pracę, sposobów przeżycia, wyprzedawnia wszystkiego, co się dało, aby uniknąć głodu. Opisała również urodzaj w 1941 r. i klęskę nieurodzaju, która nastała dwa lata później. Na zesłaniu najpierw wykonywała prace polne (wywożenie gnoju furami zaprzężonymi w byki). Wkrótce zachorowała na malarię tropikalną, a po wyzdrowieniu dostała przydział do innej pracy w mleczarni: odbierała mleko od kołchoźników, wysyłała je do mleczarni, gdzie przeprowadzała też analizy tłuszczu. Jak pisze dalej: „Taką samą funkcję […] pełniła p. Pawłowska Zofia, magister praw, a żona rotmistrza pasła barany razem z Kirgizem […]”. Na zesłaniu przebywała wraz z rodziną do 1944 r.