publikacje

Wróć do listy

Pugilares

Pugilares jest cennym dokumentem na temat towianizmu, daje wgląd do „pracy nad sobą”, jaką adepci wykonywali według wskazań mistrza. Praca ta obejmowała również pisemne praktyki: teksty mistrza, głównie notatki z rozmów, krążyły pośród uczniów, były kopiowane, przepisywane, tłumaczone. Pugilaresy dostawali adepci często z osobistym wpisem mistrza, kiedy dołączali do jednego z kół. Zapiski pochodzą z lat 60. XIX w., w większości z początku dziesięciolecia. Pierwszy wpis nosi datę 7 listopada 1860 r., kiedy Anna miała szesnaście lat, i relacjonuje rozmowę z ojcem o życiu wewnętrznym. Głównym tematem są zalecenia, wskazówki ojca (papa) do pracy (travail), notatki z rozmów z nim razem z cytatami, nawet z podyktowaną przez niego notą, ale również wyciągi z listów i tekstów. Wskazówki ojca dotyczą używania „środków” do pracy (rozumianej jako rodzaj modlitwy lub medytacji), jakimi są również przyroda i muzyka. Choroba i śmierć młodszej siostry Elżbiety są wątkiem, który ojciec przywołuje w pacy z córką. O codziennym życiu nastolatki, jej trudnościach i planach dowiemy się niewiele: Anna widocznie tęskniła za Zurychem, a kiedy już mieszkała z rodzicami, ojciec (jak zwykle robił z adeptami) wołał ją do siebie na rozmowę. W żaden sposób nie można w pełni prześledzić rozwoju młodej kobiety na podstawie tych notatek.

Zapiski charakteryzują się prostym językiem i stylem („Papa me dit que…”), jednak wyraźnie stosowana jest w nich typowa dla towianizmu terminologia, jak sacrifice (ofiara), mouvement (ruch), l'épanchement (wylew) i esprit (duch), ostatni często w liczbie mnogiej: „duchy złe” i „duchy dobre”. Zapiski Anny były prowadzone nieregularnie, pismo nastolatki jest niestaranne i miejscami niedbałe. Można wręcz odnieść wrażenie, że autorka bez przekonania zajmowała się prowadzeniem pugilaresu, może pośpiesznie i niechętnie. W odróżnieniu od innych zachowanych pugilaresów notes Anny nie zawiera ilustracji, zdjęć lub charakterystycznych kolorowych zdobień. Pojedyncze wyrazy, zdania i nawet całe akapity (np. w przepisanym liście Towiańskiego) są podkreślone na czerwono cudzą ręką. Najprawdopodobniej wydawcy podkreślali sformułowania, z których chcieli skorzystać w wydaniu Pism.

W większości notatki Anny Towiańskiej są prowadzone w języku francuskim, pugilares jednak zawiera również wyciągi z tekstów, które autorka przepisała po polsku: list ojca do Anny i Karoliny oraz jego nota z 22 lipca 1861 r., napisana po śmierci Elżbiety (ur. 1846). Ponadto pugilares zawiera obszerne wyciągi z jednego z najbardziej popularnych w kołach tekstów, którym były noty brata Adama (tekst polski: Noty zebrane przez Adama Towiańskiego z kilku rozmów jego z ojcem, w: A. Towiański, Pisma, t. 1, s. 49–79; przekład włoski: Attilio Begey, Colloqui col figlio Adamo e frammenti d’altri colloqui, Torino 1921). Ten tekst został włączony do pugilaresu w przekładzie francuskim. W ten sposób dokument ilustruje różnorodność językową w kołach Sprawy Bożej. Córka wychowana we francuskim pensjonacie co prawda komunikowała się z ojcem po polsku, prowadziła jednak notatki w języku francuskim.

Organizacja/Partia: 
Miejsce powstania: 
s.l.
Opis fizyczny: 
70 s. ; 20 cm.
Postać: 
zeszyt
Technika zapisu: 
rękopis
Język: 
Francuski
Dostępność: 
dostępny do celów badawczych
Data powstania: 
Od 1860 do 1869
Stan zachowania: 
dobry
Sygnatura: 
F 98–43, 1–33
Uwagi: 
Na okładce znajduje się wskazówka: „Czytałem 8 VIII 80 r do spalenia v. oddania synowi”. Najprawdopodobniej pochodzi ten dopisek z okresu pracy nad wydaniem  „Pism”, które przygotowali po śmierci Andrzeja Towiańskiego (1878) Karol Baykowski i Stanisław Falkowski w Turynie. Pugilares córki nie został włączony do wydania. Prawdopodobnie chodzi o syna Kazimierza (1842–1912), który w r. 1912 przekazał archiwum krakowskie Attiliowi Begeyowi. Włoch, rozszerzając archiwum o dokumenty francuskie, stworzył podstawę archiwum turyńskiego w Bibliotece Królewskiej, które dziś nosi nazwę L'Archivio Begey. Autorstwo Anny można wnioskować z przepisanego w pugilaresie polskiego listu ojca adresowanego do Anny i Karoliny („Lettre de Papa en réponse aux nôtres”). Towiański podpisał się pod tym listem wyjątkowo jako „dobrze żyjący ojciec”, a nie jak zwykle „A.T.”. W swojej odpowiedzi odnosi się do listów, które córka razem z Karoliną Gutt napisały najprawdopodobniej z pensjonatu w Clichy do Zurychu. 
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Słowo kluczowe 3: 
Główne tematy: 
praca nad sobą, relacje ojca i córki, życie wewnętrzne
Zakres chronologiczny: 
Od 1860 do 1869
Nośnik informacji: 
papier
Gatunek: 
dziennik/diariusz/zapiski osobiste