Relacja Racheli Kahan

Dokument z roku 1945, obejmuje wydarzenia z okresu 1939-1944. Relację otwierają informacje dotyczące początku okupacji. Latem 1939 roku autorka przebywała w Krakowie, a stamtąd – po wybuchu wojny – postanowiła przedostać się do swojej siostry zamieszkałej w Kołomyi. Rachela zapisuje, że wówczas miejsce to było zajęte przez Rosjan. Po przybyciu Niemców kobieta wraz z rodziną znalazła się pod opieką chrześcijańskich znajomych siostry, którzy zgodzili się udzielić im schronienia. Kobieta odnotowała, że chciała przedostać się do przebywającego w Będzinie męża, lecz bała się konsekwencji związanych z próbą nielegalnego przekroczenia granicy. Przez cały czas pozostawała w kontakcie z mężem, który starał się sprowadzić ją do domu. W końcu udało mu się namówić pewnego aryjczyka, by ten pojechał po Rachelę i przywiózł ją do Będzina. Zgodnie z planem męża, Rachela miała podawać się za żonę tego mężczyzny. Kobieta przystała na pomysł męża, choć podróżowała bez żadnych dokumentów i była świadoma ogromnego ryzyka. Na dokumentach widnieje adnotacja, że do miasta powróciła w kwietniu 1944 roku, jednak możliwe, że jest to data błędna, czego dowodzić mogą opisy miejsc, w których kobieta ukrywała się przez ponad pół roku. Po tym czasie zmuszona była udać się do łagru, w którym spędziła dalsze dwa i pół roku. Relacja Racheli składa się w znacznej mierze z charakterystyki kolejnych lokacji, w jakich się ukrywała. Towarzyszą im informacje na temat tego, co działo się z ukrywającymi się Żydami – autorka podawała je głównie w świetle obowiązujących przepisów zakazujących poruszania się pomiędzy Gubernatorstwem a Rzeszą komukolwiek bez odpowiednich dokumentów. Rachela pisała o możliwościach meldunku i powodach, dla których było to niebezpieczne. Autorka, w czasie swojego ukrywania się, spotkała się wyłącznie z jedną próbą szantażu – reszta jej kontaktów z chrześcijanami przebiegała właściwie – otrzymywała ona pomoc, udzielano jej schronienia, radzono i pozwalano korzystać zarówno z pustych mieszkań, jak i mniejszych kryjówek.