publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Janiny Kandefer

Janina Kandefer opisuje losy swojej rodziny na Kresach Wschodnich od odzyskania niepodległości w 1918 r. do końca II wojny światowej. Autorka pisze o bracie, starszym o dziesięć lat, a także siostrze – o osiem. Przedstawia Sokal, miasto, w którym spędziła dzieciństwo do 1932 r. Podaje szczegóły dotyczące stosunków polsko-ukraińskich przed wojną, pisze np. o niektórych zwyczajach Ukraińców. Według niej ich wrogość nasiliła się podczas wojny, szczególnie pod okupacją niemiecką. Zajmuje się tematem Żydów i ich relacji z Polakami. Pisze o pomocy Polaków, którzy z narażeniem życia ratowali Żydów – ukrywali ich, dostarczali im żywność. Litowali się nad nimi, zapominając o tym, jak twierdzi, że za okupacji sowieckiej to Żydzi sporządzali listy Polaków do wywózki na Sybir i przychodzili nocą razem z Niemcami, by wyciągać polskie rodziny z ich domów. Żydzi, jak dalej pisze, powodowali wiele aresztowań ludzi, którzy nigdy nie wrócili do swych domów. Po odejściu Sowietów w 1941 r. więzienia były pełne trupów. Autorka wytyka Żydom, że sami nie byli względem siebie tak solidarni. Twierdzi na przykład, że była świadkiem, jak jeden z nich wskazał kryjówkę swojej krewnej, po czym oboje zostali zastrzeleni. Po wojnie Żydzi panowali w Urzędach Bezpieczeństwa. W Nowej Rudzie były liczne aresztowania wśród młodzieży szkolnej, zmuszano ich do donoszenia na swoich rodziców, nauczycieli i kolegów. Autorka twierdzi, że Żydzi nie pamiętają, jak Polacy im pomagali i płacili za to najwyższą cenę. Twierdzi, że podkreślają skalę Zagłady, zapominając, że Polacy także ginęli w obozach. Dalej autorka snuje refleksje o patriotyzmie. Pisze, że przez wiele lat Polacy żyli wśród Żydów, Ukraińców i Niemców bez większych problemów, ale wojna, walka o byt, odsłoniła prawdziwe oblicza ludzi. Opowiada o pracy konspiracyjnej, np. o podróży do Lwowa czy łapance na dworcu Łyczakowskim. Wspomina, że po wojnie w 1947 spotkała w Nowej Rudzie pewnego mężczyznę, który przychodził podczas okupacji do jej sklepu po konspiracyjne gazetki. Spotykali się potem jeszcze nie raz i wspominali tamte czasy.

Autor/Autorka: 
Miejsce powstania: 
Nowa Ruda
Opis fizyczny: 
23 s. ; 30 cm.
Postać: 
luźne kartki
Technika zapisu: 
rękopis
Język: 
Polski
Miejsce przechowywania: 
Dostępność: 
Rękopis dostępny do celów badawczych, skan dokumentu ogólnodostępny.
Data powstania: 
1991
Stan zachowania: 
dobry
Sygnatura: 
AWII/171
Tytuł kolekcji: 
Archiwum Wschodnie
Uwagi: 
Tytuł nadany przez redakcję Archiwum Kobiet. Jest to rozszerzona wersja tekstu pt. „Rok 1918–39”.
Słowo kluczowe 1: 
Słowo kluczowe 2: 
Słowo kluczowe 3: 
Główne tematy: 
Kresy Wschodnie, relacje polsko-ukraińskie, okupacja niemiecka, zagłada Żydów, zbrodnie Ukraińców na Polakach w czasie II wojny światowej, II wojna światowa, charakter Żydów i Ukraińców, patriotyzm, Armia Krajowa, stosunki polsko-żydowskie, konspiracja, praca konspiracyjna
Nazwa geograficzna - słowo kluczowe: 
Zakres chronologiczny: 
Od 1920 do 1944
Nośnik informacji: 
papier
Gatunek: 
pamiętnik/wspomnienia