Życie zmiennym jest. Pamiętnik. Cz. 2

Druga część pamiętnika Marii z Paygertów Bobrzyńskiej Życie zmiennym jest rozpoczyna się w marcu 1919 r., w momencie przeprowadzki autorki wspomnień i jej syna z Krakowa do Warszawy. W stolicy jej mąż Jan Bobrzyński otrzymał stanowisko w Ministerstwie Przemysłu i Handlu i stąd decyzja o wyjeździe z ulubionego Krakowa. Chronologicznie pamiętnik obejmuje okres między dwiema wojnami, koncentrując się na problemach polityczno-społecznych, gospodarczych i ekonomicznych niepodległej Polski, jak i sprawach osobistych (rodzinnych i towarzyskich). Kontakty towarzyskie rozwinęły się po nawiązaniu przez Bobrzyńskich relacji z Janem Kucharzewskim, premierem z okresu Rady Regencyjnej. W jego domu Bobrzyńscy poznali przedstawicieli ówczesnej elity politycznej i umysłowej. Bywali w domu Władysława Sikorskiego, Szymona Askenazego, na przyjęciach u Natansonów, Dziewulskich. We wrześniu 1919 r. urodził się ich młodszy syn Aleksander, a Maria przez kilka miesięcy zmagała się z osłabieniem i chorobą. Wiele uwagi w pamiętniku autorka poświęciła działalności męża w Towarzystwie Przemysłu Węglowego w Polsce, które powstało z jego inicjatywy. Obawiała się tego pionierskiego wyzwania, które mogło zakończyć się niepowodzeniem. Przy tej okazji charakteryzowała elitę Warszawy, opisując jej wady (niepunktualność, niesłowność, niesolidność, niekiedy kanciarstwo) i zalety (wielki patriotyzm, elegancja, pogoda ducha, hojność, szerokie horyzonty). Samo miasto wydawało jej się bardzo rosyjskie: wygląd domów, sklepów, drewniane bruki, ciasne chodniki. Obyczajowość także nosiła w jej ocenie piętno Wschodu: nocne życie, sypialnie pełne brudu, służba zdemoralizowana, powszechna nieuczciwość, łapownictwo. Miała swoje ulubione miejsca w Warszawie, jak Łazienki, Park Ujazdowski, gdzie spędzała wolny czas z dziećmi.

Za jeden z istotniejszych problemów społecznych Maria uznawała „kwestię żydowską”. Choć zastrzegała, że obcy jej jest antysemityzm, pisała o zgubnym wpływie „żydowskiej finansjery”, która napędzała inflację czy rozpasania moralnego rozsiewanego przez „Żydo-masonów” dążących do osłabienia kościoła katolickiego w Polsce. Należała do krytyków Józefa Piłsudskiego i jego obozu, zwłaszcza po przewrocie majowym. W jej ocenie chwiejna polityka marszałka Piłsudskiego nie mogła skutecznie uchronić interesów narodowych przed obcymi. Opisała najistotniejsze wydarzenia polityczne, jak zamach na prezydenta Gabriela Narutowicza, wojnę polsko-rosyjską czy zamach majowy w 1926 r. Wspomnienia i opisy przedzielają rozmaite poboczne wątki i przytaczane dokumenty, jak choćby odpisy listów Eugeniusza Kwiatkowskiego do Marii Bobrzyńskiej. Z pamiętnika wyłania się bardzo krytyczny obraz przedwojennej rzeczywistości widzianej z perspektywy mieszkanki Warszawy, osoby ustosunkowanej w kręgach ówczesnej elity polityczno-gospodarczej, społecznej i umysłowej.