publikacje

Wróć do listy

Relacja Geni Ajdelman

Genowefa Ajdelman od grudnia 1941 do lipca 1942 r. przebywała w obozie pracy przymusowej w Bełżycach k. Lublina. Później została przeniesiona do Budzynia (k. Kraśnika). Następnie deportowano ją do Poniatowej, gdzie odnalazła dawnego przyjaciela i wyszła za mąż. Ślubu udzielił im więzień rabin. Potem oboje trafili do obozu w Białej Podlaskiej i Genowefa zaszła w ciążę. W 1944 r. znalazła się w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Tam poddano ją pseudomedycznym eksperymentom, w wyniku których w styczniu 1945 r. zmarł jej nowo narodzony syn. 

publikacje

Wróć do listy

Dziennik z lat 1939–1943

Dziennik przedstawia bardzo szczegółowo życie w okupowanej podczas II wojny światowej Warszawie: nastroje, czynności, cierpienia. Opisuje, czym zajmowali się ludzie, jak się zachowywali, jak żyli. W dzienniku pojawiają się też notatki z lektur czytanych przez autorkę (uwzględniające m.in. twórczość Mickiewicza czy studium O Norwidzie Mariana Piechala). Wyleżyńska zapisuje uwagi na temat życia literackiego w czasie wojny i przytacza dyskusje z przyjaciółmi na temat literatury.

publikacje

Wróć do listy

Dziennik z lat 1939–1944

Dziennik ma charakter osobistych zapisków codziennych. Szczegółowo rejestruje nastroje, czynności, zajęcia, podróże itp. Znajdują się tu opisy wakacyjnych podróży do Zaleszczyków, Horodnicy, nad Dniestr (wyjazd obozowy Robotniczego Instytutu Oświaty i Kultury im. Żeromskiego); wrażenia ze zwiedzania Podola, Czerwonogrodu; opis wrażeń i doznań spowodowany wybuchem II wojny światowej; relacja z powrotu do kraju przez Lwów, Lublin, Dęblin, Pilawę, do Warszawy; opis nalotów; wrażania i szczegółowe opisy działań (dzień po dniu) i życia w czasie wojny w stolicy, a następnie w Wielgolasie.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia nauczycielki Julii Tyszko-Paradistalowej

Wspomnienia nauczycielki Julii Tyszko-Paradistalowej zostały podzielone na dwie części; pierwsza obejmuje lata 1939–1940 (20 s.), a druga lata 1940–1952 (78 s.). Autorka ukończyła studia na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie i rozpoczęła pracę jako nauczycielka języka polskiego w szkole w Święcianach. Opisuje wielonarodową społeczność Wileńszczyzny, środowisko nauczycielskie, swoją pracę z uczniami i wkroczenie wojsk radzieckich do Święcian (1939). Wilno i okolice zostały przyłączone do ZSRR.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Władysławy Pałki

Dokument powstał w sierpniu 1945 roku, dotyczy wydarzeń z okresu od 1939 do 1945.

Wspólna relacja żydowskiego chłopca (Łazarza Krakowskiego, syna Chila i Nachy zd. Blumstein, ur. 23 marca 1935r. w Katowicach) i ukrywającej go Polki.

Na pierwsze stronie zapis świadczący o tym, że dokument to nie "relacja", lecz "zeznania".

 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anny Lerchenfeld (1945)

Anna Lerchenfeld wspomina, że w marcu 1943 r. jej mąż Artur został wywieziony do obozu pracy na terenie III Rzeszy. Obawiając się o życie córki Linki, wysłała ją do Jasłowca (niedaleko Buczacza), do swojej rodziny, która ukrywała się na „aryjskich papierach” (jako Konopińscy). Pomógł jej opłacony niemiecki kolejarz (otrzymał 10 tys.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Zani Rattenbach

Relacja powstała w roku 1945, opisuje wydarzenia z okresu 1941-1943.

 

Nagłówek:

Protokół zeznań złożonych przed Wojewódzką Komisją Historyczną w Przemyślu.

Obierający zeznania d[okto]r Dawid Haupt, prezes W[ojewódzkiej] Ż[ydowskiej] K[omisji] H[istorycznej]

Składająca zeznania: Zania Rattenback, urodzona w Stanisławowie, zamieszkała za czasów okupacji hitlerowskiej w Dolinie, straciła męża i jedyną 6-letnią córkę

 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anny Landesman

Anna Landesman informuje o wysiedleniach krakowskich Żydów w 1940 r. W tym czasie wynajmowała mieszkanie u Wandy Zimnal na Dębnikach. Wspomina, że gospodyni była dewotką, oczekującą od niej częstego uczestniczenia w mszach. Zimnal nie współczuła Żydom, ale uważała, że hańbą jest, aby Polacy mieszkali w dawnej synagodze. Potem Landesman wróciła do poprzedniego domu (uzyskała pozwolenie po wręczeniu łapówki urzędnikowi). Pracowała w „Dzienniku Krajoznawczym”, a po zwolnieniu przeprowadziła się do Zakrzówka.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Beller

Estera Beller opisuje przyjazd do getta w Sosnowcu. Po trzech miesiącach rozpoczęły się przesiedlenia i ciocia oddała ją do polskiej rodziny, która później porzuciła Esterę. Dziewczynka błąkała się po mieście, pomimo zakazów wchodzenia do pustych żydowskich domów, odwiedziła miejsce, gdzie wcześniej mieszkała. Zauważyła brak mebli, zniszczony piec i zerwane podłogi. Estera zgłosiła się na gestapo i powiedziała, że jej polskich rodziców wysiedlono, a ona została całkiem sama. Spędziła trzy doby w celi, a następnie ją przesłuchano.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heleny Zalewskiej

Autorka opisuje swoje losy od momentu aresztowania przez Rosjan dn. 29 grudnia 1939 r. Najpierw spędziła trzy tygodnie w areszcie w Augustowie, potem przewieziono ją do więzienia w Grodnie. Tam była brutalnie przesłuchiwana. Zalewska opisuje warunki panujące w więzieniu i sposoby prowadzenia przesłuchań. Śledztwo trwało tydzień. Po sześciu miesiącach spędzonych w więzieniu razem z kilkoma innymi osobami, została przewieziona na stację kolejową, gdzie dołączyła do grupy więźniów, jadących w wagonach towarowych do Witebska.

Strony