Wspomnienia z okresu okupacji, część I.

Tekst powstał pomiędzy rokiem 1961 a 1967, opisuje wydarzenia z okresu 1941-1945.

Autorka opisała grupę dywersyjną, powiązaną z działającą przed wojną Komunistyczną Partią Zachodniej Ukrainy, oraz akcje dywersyjne, w których brała udział lub o których słyszała. Zadania te wypełniała w okresie od 1941 roku, do swojego wyjazdu do Warszawy, który nastąpił na początku 1942 roku.

Test składa się z dwóch części, obejmuje lata 1939-1945, powstał w okresie od 1960 o 1961 w Thonon-les-Bains, we Francji.

Część I

Autorka spisała swoje wspomnienia w 1985 roku w języku angielskim. Tekst otwierają informacje dotyczące oblężenia Warszawy, w tym reakcje ludzi, przewidywania i nastroje panujące wśród warszawiaków. Irena sporo miejsca poświęciła opisowi śmierci jej pierwszego męża, który zmarł w szpitalu jesienią 1939 roku, w wyniku ran odniesionych w kampanii wrześniowej. W dalszej części wspomnień pojawiają się opisy dotyczące wprowadzana antyżydowskich praw i organizacji warszawskiego getta.

Tygodnik pisany przez młodą Żydówkę ukrywającą się w warszawskich bunkrach i gruzach. Formuła gazety miała być z założenia satyryczna, tworzona dla „mieszkańców małego państewka”, jak autorka nazywa ludzi ukrywających się wraz z nią. Gazeta podaje zmyślone wiadomości, zawiera nieco wspomnień (np. z wycieczek po Polsce czy chodzeniu po górach), oraz informacji dotyczących życia w bunkrze. Do tych ostatnich zaliczyć można tekst  o „niesamowitym wynalazku” jednego z ukrywających się (schodku zbudowanym po to, by łatwiej dosięgnąć szpary, przez którą dawało się wyjrzeć na ulicę).

Autorka opisuje Warszawę w czasie kampanii wrześniowej i przygotowania do nadejścia armii niemieckiej (w tym sypanie wałów). Później przechodzi do opisu sytuacji Żydów warszawskich. Pisze o przesiedleniu do getta w 1940 roku, postawie mieszkańców Warszawy i przychylnym Żydom nastawieniu Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Opisuje także działalność Żydowskiej Samopomocy Społecznej.

Urywek pamiętnika z dni od 19 do 27 kwietnia 1943 roku. Tekst dotyczy powstania w warszawskim getcie. Ponieważ Autorka ukrywała się w podziemiach szopu, pisała dużo o nastrojach panujących w tym miejscu. Wiele informacji o towarzyszach, relacje między ukrywającymi się Żydami, niewiele o samym powstaniu z powodu braku informacji.

Wspomnienia Zofii Zawiszanki o jej przyjaciółce, Wandzie Gertz „Kaziku”. Autorka opisuje okoliczności nawiązania przyjaźni z Gertz, która zaproponowała jej, by wzięła bezpośredni udział w walkach 1920 r. w szeregach Ochotniczej Legii Kobiet. Zawiszanka przyznaje, że choć walka bezpośrednia była jej niespełnionym marzeniem, to jednak propozycję musiała odrzucić ze względu na swoją czteroletnią córkę. Autorka dużo miejsca poświęca też swoim i Gertz spotkaniom z Józefem Piłsudskim, którego osobistą sekretarką Gertz została w 1926 r.

Autorka opisuje działalność Szpitala Żydowskiego na Czystem od początku wojny prawie do chwili jego likwidacji. Obszernie pisze o pracy w trakcie kampanii wrześniowej i okupacji. Opisuje proces przeniesienia szpitala do getta i jego zadania na nowym miejscu (braki leków, opatrunków, problemy lekarzy i pielęgniarek).

Autorka spisała swoje wspomnienia z okresu początku okupacji, utworzenia getta, przesiedlenia i początkowego okresu mieszkania za jego murami. Dużo miejsca poświęca stosunkom pomiędzy Żydami a Polakami (np. w odniesieniu do zamiany mieszkań). Pisze o przepisach antyżydowskich, zamieszaniu towarzyszącemu ich wprowadzaniu i szykanowaniu ludności żydowskiej. Zamieszcza także informacje dotyczące działalności organizacji samopomocowych, w szczególności żydowskiej opiece społecznej, z którą była związana.

Zbiór korespondencji dotyczy działalności oświatowej Celestyny Gryzeldy Działyńskiej. Zawiera listy do niej zarówno od organizacji (np. redakcji „Sztandaru Polskiego” i „Strażnicy Polskiej”), jak i od osób fizycznych (np. Karola Forstera, Tomasza Rymarkiewicza, Marii Wilczyńskiej czy Witolda Zamoyskiego). Obok korespondencji w zbiorze znajdują się także druki, w tym oferty książek przeznaczonych dla ludu.