publikacje

Wróć do listy

Relacja Hildy Wetstein

Hilda Wetstein mieszkała w Krakowie do 1940 r., następnie przeprowadziła się do pobliskich Swoszowic, gdzie spędziła półtora roku. W 1942 r., po zdobyciu tzw. aryjskich papierów, wyjechała z synową do Lwowa, potem przebywała w Brzuchowicach pod Lwowem. Zamieszkała u Polaków, którzy powtarzali: „dobrze Hitler zrobił, że kazał wymordować Żydów”. Mężem ich córki był Niemiec nazywany w okolicy „katem Żydów”. W lipcu 1942 r. w Brzuchowicach wysiedlono Żydów z getta. W listopadzie autorka dowiedziała się o miejscu ich masowej egzekucji.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Fimy Gelfand

Fima Gelfand opisuje wkroczenie wojsk niemieckich do Berezowa w 1942 r. i prześladowanie Żydów. Wraz z siostrą i wujem ukrywała się kilka miesięcy w lasach, pomagała im miejscowa ludność, rozdzieliła się z rodziną (w tym czasie siostrę i wujka zabili „sowieccy partyzanci”) i została przyjęta jako sanitariuszka do radzieckiego oddziału partyzantów. Autorka znalazła się w zgrupowaniu dowodzonym przez Sidora Kowpaka, wśród ok.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Geni Lewkowicz

Genia Lewkowicz została wywieziona w sierpniu 1943 r. z likwidowanego getta w Będzinie do Auschwitz. W jej wagonie znajdowało się dwieście osób, ludzie mdleli, umierali, a kiedy prosili o wodę, niemieccy żołnierze strzelali. Połowa transportowanych Żydów dojechała żywa. Po selekcji na rampie w Auschwitz autorka trafiła do Birkenau. Wytatuowano jej numer na przedramieniu, została ogolona i wysłana pod prysznic. Dostała „bieliznę, suknię i fartuch”. Przebywała w grupie ok. tysiąca kobiet objętych kwarantanną. Lewkowicz opisała warunki życia w obozie, m.in.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Idy Leslau

Ida Leslau opisuje pokrótce lata przedwojenne, następnie swoją pracę w szopie krawieckim w będzińskim getcie (1941 r.). W lipcu 1943 trafiła do getta w Sosnowcu (Środula), gdzie przebywała jej rodzina. Latem rozpoczęła się tam akcja likwidacyjna. Na początku stycznia 1944 r. zdołała uciec z getta i znalazła schronienie u znajomej Polki (wraz z kilkoma innymi zbiegami). Kryjówkę mogła opuszczać między dziesiąta a pierwszą w nocy. Pod koniec okupacji atmosfera stawała się coraz bardziej napięta, dochodziły do niej wieści o denuncjacjach i zabijaniu Żydów. Ukrywała się po tzw.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Judyty Miskin

Judyta Miskin wspomina o wyzwoleniu, którego doczekała w Reichsbeuern – niewielkim mieście w niemieckich Alpach. Następnie opisała wydarzenia z 23 kwietnia 1945 r., kiedy była więźniarką ewakuowanego obozu w Landsberg. Szła trzy dni w marszu do Dachau. Stamtąd (26 kwietnia) kolumna więźniarek wyruszyła w dalszą drogę. 2 maja kobiety zostały wyzwolone przez wojska amerykańskie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Eugenii Szykier

W październiku 1944 r. Eugenia Szykier została wywieziona z łódzkiego getta. W Oranienburgu znalazła się w grupie dwustu pięćdziesięciu kobiet skierowanych do obozu Ravensbrück. Autorka trafiła do bloku 22, gdzie przebywały więźniarki różnej narodowości. Zaczęła pracować w fabryce Siemensa, zmieniła barak, wspomina, że wraz ze zbliżaniem się frontu wschodniego wydzielano mniejsze racje żywnościowe, a apele były przedłużane. Kiedy więźniarki pracujące w fabryce wróciły na teren głównego obozu, ogłoszono, że Żydówki polskiego pochodzenia będą mogły opuścić Ravensbrück.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia podróży do Taszkientu w latach 1863–1865

Helena Zarembina przedstawia los swojego męża, który został karnie przeniesiony do wojskowej fortecy na Uralu (gub. orenburska). Wyjazd Zarembów nastąpił w lutym 1863 r., a ich droga wiodła przez Wilno, Kazań i Orenburg. Autorka wspomina przyjaźń zawartą z Tadeuszem i Jadwigą Korzonami. Po krótkim pobycie w Turkiestanie wyjeżdża z mężem do Taszkientu (obecnie stolica Uzbekistanu) i w tym miejscu tekst się urywa.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia nauczycielki Julii Tyszko-Paradistalowej

Wspomnienia nauczycielki Julii Tyszko-Paradistalowej zostały podzielone na dwie części; pierwsza obejmuje lata 1939–1940 (20 s.), a druga lata 1940–1952 (78 s.). Autorka ukończyła studia na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie i rozpoczęła pracę jako nauczycielka języka polskiego w szkole w Święcianach. Opisuje wielonarodową społeczność Wileńszczyzny, środowisko nauczycielskie, swoją pracę z uczniami i wkroczenie wojsk radzieckich do Święcian (1939). Wilno i okolice zostały przyłączone do ZSRR.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anny Landesman

Anna Landesman informuje o wysiedleniach krakowskich Żydów w 1940 r. W tym czasie wynajmowała mieszkanie u Wandy Zimnal na Dębnikach. Wspomina, że gospodyni była dewotką, oczekującą od niej częstego uczestniczenia w mszach. Zimnal nie współczuła Żydom, ale uważała, że hańbą jest, aby Polacy mieszkali w dawnej synagodze. Potem Landesman wróciła do poprzedniego domu (uzyskała pozwolenie po wręczeniu łapówki urzędnikowi). Pracowała w „Dzienniku Krajoznawczym”, a po zwolnieniu przeprowadziła się do Zakrzówka.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heleny Zalewskiej

Autorka opisuje swoje losy od momentu aresztowania przez Rosjan dn. 29 grudnia 1939 r. Najpierw spędziła trzy tygodnie w areszcie w Augustowie, potem przewieziono ją do więzienia w Grodnie. Tam była brutalnie przesłuchiwana. Zalewska opisuje warunki panujące w więzieniu i sposoby prowadzenia przesłuchań. Śledztwo trwało tydzień. Po sześciu miesiącach spędzonych w więzieniu razem z kilkoma innymi osobami, została przewieziona na stację kolejową, gdzie dołączyła do grupy więźniów, jadących w wagonach towarowych do Witebska.

Strony