publikacje

Wróć do listy

Relacja Goldy Birger

Golda Birger opisuje pogromy, łapanki i egzekucje Żydów po wkroczeniu Niemców do Borysławia. Jej mąż z córką ukryli się wtedy w lesie, ona została w mieście (miała „aryjski” wygląd). W getcie odbywały się akcje likwidacyjne, po trzeciej akcji autorka wraz z rodziną znalazła tymczasowe schronienie u Polki. Podczas czwartej akcji Birger została wywieziona (z dzieckiem) do Płaszowa, a stamtąd do Auschwitz. Rzeczywistość obozową nazwała gehenną. Potem przebywała w obozie Kratzau, gdzie pracowała w fabryce masek gazowych, następnie w obozie w Zitau do czasu wyzwolenia. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Hanki (Nechamy) Szpiler

Hanka Szpiler po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej wyjechała wraz z rodziną z Białegostoku do Różany. Opisuje prześladowania ludności żydowskiej, powstanie getta w Różanie i jego likwidację oraz przesiedlenia Żydów do obozu przejściowego w Wołkowysku, a także trudne warunki życia w obozie. Podczas likwidacji obozu w grudniu 1942 r. uciekła i uniknęła wywiezienia do Treblinki. Potem ukrywała się po tzw. aryjskiej stronie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Miriam Koryskiej

Miriam Koryska trafiła z wileńskiego getta do obozu pracy HKP („Hakape”). Przebywało tam ok. tysiąca więźniów. Obóz został zlikwidowany 2 lipca 1944 r. W tym czasie autorka ukrywała się z matką w schronie. Potem pomógł im Polak, Józef Cielecki. Umieścił je na strychu swojego domu, a kiedy zaczęło się bombardowanie Wilna, trafiły do schronu.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Blanki Goldman

Blanka Goldman opisuje pogrom, który odbył się w dniu wypowiedzenia wojny Niemcom przez Stany Zjednoczone. Autorka wspomina, że podczas tej akcji Polacy współdziałali z Niemcami i dobrowolnie wskazywali im Żydów. Po ukazaniu się rozporządzenia o wysiedleniu części Żydów z Tarnowa do pracy „w innych miejscach” udaje się jej uzyskać odpowiednią pieczątkę i pozostaje w mieście. Ucieka z getta tarnowskiego i ukrywa się na tzw. aryjskich papierach u znajomych.  

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Gorodejskiej

Estera Gorodejska opisuje wkroczenie wojsk niemieckich do wsi Kryniczna w 1941 r. Wtedy wraz z rodziną opuszcza majątek ziemski, gdzie mieszkała i pracowała. Ukrywa się w lasach w okolicach Miru (ob. Białoruś). Z powodu nasilających się łapanek i obław prowadzonych przez niemieckie wojsko oraz donosów i szantaży rodzina ucieka do Puszczy Nalibockiej. Dołączają do partyzanckiego oddziału żydowskiego Keslera.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Szajn

Estera Szajn opisuje akcję likwidacyjną getta w Samborze (ob. Ukraina). Wspomnia o ściganiu ukrywających się Żydów i ich tragicznych losach. Wraz z rodzicami schowała się na terenie getta, potem została przekazana pod opiekę rodziny Kumernickich. Jej następną kryjówką (z powodu denuncjacji) była ziemianka w lesie. Po wojnie osiercocona autorka przebywała w Domu Dziecka w Bielsku-Białej.

publikacje

Wróć do listy

Nasza podróż z SS-manami

12 kwietnia 1945 r., o godzinie piątej rano, z obozu pracy przymusowej Aschersleben wyruszyli ewakuowani więźniowie i więźniarki. Zostali podzieleni na grupy liczące po dwieście pięćdziesiąt osób. Chorzy jechali na wozach. Pierwszego dnia pokonali trzydzieści pięć km. Janina Ringiel zapisała, że zostali zmuszeni do ucieczki przed czymś, na co tyle lat czekali: wojska amerykańskie „deptały Niemcom po piętach”. Podczas nocnego postoju w opuszczonej fabryce wydano minimalne racje żywnościowe (marmoladę i margarynę). Uciekło czterdziestu „ruskich chłopców”, dwóch z nich pojmano i rozstrzelano.

publikacje

Wróć do listy

Papiery aryjskie

Gizela Pregerowa trafiła do krakowskiego getta 18 sierpnia 1942 r. po wysiedleniu Żydów z Radłowa k. Tarnowa. Córka załatwiła dla niej „aryjskie papiery”. Pregerowa wynajęła mieszkanie w Bochni. Nikt nie podejrzewał, że jest Żydówką, ponieważ dobrze znała katolickie praktyki religijne. Po zakończeniu wojny nadal posługiwała się przybraną tożsamością do 1946 r. Kiedy zaczęła chorować, postanawiła wyjawić prawdę i złożyła w Komitecie Żydowskim w Krakowie relację jako ocalała z Zagłady. Bardziej niż zbliżającej się śmierci obawiała się, że zostanie pochowana w obrządku rzymskokatolickim.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Lili Wider

Lila Wider opisuje wkroczenie Niemców do Tarnowa: spalenie synagogi, prześladowania ludności żydowskiej i wysiedlanie Żydów w 1942 r. oraz utworzenie getta. Wspomina o mordowaniu starców i dzieci. Autorka pracowała szkole i następnie w sortowni rzeczy po zamordowanych. Podczas drugiej akcji likwidacyjnej uciekła z getta wraz z matką. Ukryły się po tzw. aryjskiej stronie, następnie wyjechały do Lwowa. Stamtąd została wysłana (jako Polka) na roboty przymusowe do Niemiec.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Gizy Beller

Giza Beller po wybuchu wojny została wywieziona do dziadków w Dąbrowie Tarnowskiej. W 1942 r. przebywała z matką w nowosądeckim getcie, a następnie w getcie tarnowskim. Autorka opisała akcje likwidacyjne. W październiku 1943 r. przekonała matkę do wyjazdu z wysiedlanymi Żydami (zamiast ukrywania się po tzw. aryjskiej stronie) i wtedy obie trafiły do obozu w Płaszowie. Stamtąd zostały wywiezione do Auschwitz-Birkenau (październik 1944). Autorka była przekonana, że zginą. Wspomina o selekcjach przeprowadzonych przez Josefa Mengele, podczas których matka ukrywała ją pod stertą ubrań.

Strony