publikacje

Wróć do listy

Gesteinowa do Żanny Kormanowej, 13.04.1945

Kartka z Syberii. Autorka dowiedziała się od Anieli Truskierowej, że Kormanowa była już w wówczas w Warszawie. Ona również pragnęła przyjechać do stolicy. Prosiła Żannę o opisanie sytuacji ogólnej w kraju, a zwłaszcza w Warszawie. Prosiła także o informacje o działalności Centralnego Komitetu Żydów Polskich oraz o charakter pomocy, której można od niego oczekiwać. Gesteinowa chciała dowiedzieć się jakie było zdanie Kormanowej na temat repatriacji Polaków ze Związku Radzieckiego.

publikacje

Wróć do listy

Historia jednego życia 1939–1945

Zofia Polanowska opisuje swoje pobyty w obozach pracy przymusowej podczas II wojny światowej i przeżycia z tym związane. Wspomnienia są próbą autobiografii; stanowią część dziejów pokolenia wojennego. Pośrednim celem jej tekstu było ujawnienie i upowszechnienie wiedzy o łódzkim obozie pracy, w którym przebywała. Dzięki informacjom Polanowskiej Instytut Pamięci Narodowej zweryfikował zgromadzoną dokumentację, ustalając, że w tym obozie działała szkoła z internatem.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Stanisławy Rodowiczowej

Stanisława Rodowiczowa (z domu Rymkiewicz) spisała dawne rodzinne wydarzenia, aby pozostawić pamiątkę dla dzieci i wnuków. Centralnym tematem jej relacji jest zesłanie rodziny Rymkiewiczów na Syberię. Autorka opisuje ciężkie warunki życia i surowy klimat, a także często przypomina, jak bliska była jej zawsze idea pracy organicznej.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Małki Krajnowicz

Małka Krajnowicz opisuje utworzeniu getta we Włodawie. Poprzedziła ją akcja wysiedlenia, której celem było zwolnienie odpowiedniej liczby mieszkań. W dalszej części mówi o Żydach przywożonych do getta m.in. z Wiednia. Podczas drugiej akcji likwidacyjnej trafiła wraz z mężem do budynku kina, gdzie zgromadzono wszystkich Żydów. Udaje jej się przekupić wartowników i uciec. Nie zdołała wykupić męża, którego wywieziono do obozu w Sobiborze.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Goldy Birger

Golda Birger opisuje pogromy, łapanki i egzekucje Żydów po wkroczeniu Niemców do Borysławia. Jej mąż z córką ukryli się wtedy w lesie, ona została w mieście (miała „aryjski” wygląd). W getcie odbywały się akcje likwidacyjne, po trzeciej akcji autorka wraz z rodziną znalazła tymczasowe schronienie u Polki. Podczas czwartej akcji Birger została wywieziona (z dzieckiem) do Płaszowa, a stamtąd do Auschwitz. Rzeczywistość obozową nazwała gehenną. Potem przebywała w obozie Kratzau, gdzie pracowała w fabryce masek gazowych, następnie w obozie w Zitau do czasu wyzwolenia. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Hanki (Nechamy) Szpiler

Hanka Szpiler po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej wyjechała wraz z rodziną z Białegostoku do Różany. Opisuje prześladowania ludności żydowskiej, powstanie getta w Różanie i jego likwidację oraz przesiedlenia Żydów do obozu przejściowego w Wołkowysku, a także trudne warunki życia w obozie. Podczas likwidacji obozu w grudniu 1942 r. uciekła i uniknęła wywiezienia do Treblinki. Potem ukrywała się po tzw. aryjskiej stronie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Miriam Koryskiej

Miriam Koryska trafiła z wileńskiego getta do obozu pracy HKP („Hakape”). Przebywało tam ok. tysiąca więźniów. Obóz został zlikwidowany 2 lipca 1944 r. W tym czasie autorka ukrywała się z matką w schronie. Potem pomógł im Polak, Józef Cielecki. Umieścił je na strychu swojego domu, a kiedy zaczęło się bombardowanie Wilna, trafiły do schronu.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Blanki Goldman

Blanka Goldman opisuje pogrom, który odbył się w dniu wypowiedzenia wojny Niemcom przez Stany Zjednoczone. Autorka wspomina, że podczas tej akcji Polacy współdziałali z Niemcami i dobrowolnie wskazywali im Żydów. Po ukazaniu się rozporządzenia o wysiedleniu części Żydów z Tarnowa do pracy „w innych miejscach” udaje się jej uzyskać odpowiednią pieczątkę i pozostaje w mieście. Ucieka z getta tarnowskiego i ukrywa się na tzw. aryjskich papierach u znajomych.  

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Gorodejskiej

Estera Gorodejska opisuje wkroczenie wojsk niemieckich do wsi Kryniczna w 1941 r. Wtedy wraz z rodziną opuszcza majątek ziemski, gdzie mieszkała i pracowała. Ukrywa się w lasach w okolicach Miru (ob. Białoruś). Z powodu nasilających się łapanek i obław prowadzonych przez niemieckie wojsko oraz donosów i szantaży rodzina ucieka do Puszczy Nalibockiej. Dołączają do partyzanckiego oddziału żydowskiego Keslera.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Szajn

Estera Szajn opisuje akcję likwidacyjną getta w Samborze (ob. Ukraina). Wspomnia o ściganiu ukrywających się Żydów i ich tragicznych losach. Wraz z rodzicami schowała się na terenie getta, potem została przekazana pod opiekę rodziny Kumernickich. Jej następną kryjówką (z powodu denuncjacji) była ziemianka w lesie. Po wojnie osiercocona autorka przebywała w Domu Dziecka w Bielsku-Białej.

Strony