publikacje

Wróć do listy

Relacja Lili Wider

Lila Wider opisuje wkroczenie Niemców do Tarnowa: spalenie synagogi, prześladowania ludności żydowskiej i wysiedlanie Żydów w 1942 r. oraz utworzenie getta. Wspomina o mordowaniu starców i dzieci. Autorka pracowała szkole i następnie w sortowni rzeczy po zamordowanych. Podczas drugiej akcji likwidacyjnej uciekła z getta wraz z matką. Ukryły się po tzw. aryjskiej stronie, następnie wyjechały do Lwowa. Stamtąd została wysłana (jako Polka) na roboty przymusowe do Niemiec.

publikacje

Wróć do listy

Dzieje Zakładu Sierot w Krakowie podczas okupacji niemieckiej

Sabina Mirowska-Hochberger opisała historię Żydowskiego Domu Sierot, przypominając, że we wrześniu 1939 r. kierownictwo sierocińca opuściło Kraków, a jego zarządzaniem zajęła się Anna Feuerstein. Po utworzeniu getta w Krakowie (20 marca 1941) Niemcy przedłużyli zakładowi opiekuńczemu termin przeprowadzki do 1 kwietnia. Według rozporządzenia wszystkie dzieci żydowskie przebywające po „stronie aryjskiej” powinny były również znaleźć się w getcie.

publikacje

Wróć do listy

Dzieci

Regina Nelken, pracownica Żydowskiego Domu Sierot, opisała historię podopiecznych z sierocińca i internatu w Krakowie. W czasie okupacji niemieckiej dzieci pracowały (np. kleiły koperty), aby uniknąć wysiedlenia. Od jesieni 1942 r. były wywożone, m.in. do obozu zagłady w Bełżcu. W trakcie likwidacji krakowskiego getta (13 marca 1943 r.) trafiły do obozu pracy przymusowej w Płaszowie (przebywały w wydzielonej części: Kinderheim). Według Nelken zmęczone i straumatyzowane dzieci wyglądały jak „młodzi starcy”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja NN (pseud. Oświęcimianka) o ewakuacji więźniów z obozu Taucha

Autorka, podpisująca się pseudonimem "Oświęcimianka", opisała przebieg ewakuacji więźniów z obozu Taucha w pobliżu Lipska w głąb III Rzeszy. Najwięcej miejsca w tekście poświęcono opisowi zachowań członków SS, którzy pilnowali kobiet. Mężczyźni byli niezwykle brutalni, zmuszali więźniarki do szybszego marszu, ociągające się i niezdolne do drogi zabijali. W tekście dużo informacji o pomordowanych, bitych osobach. Głód, przerażenie, wycieńczenie. Obóz Taucha był jednym z mniejszych obozów pracy funkcjonującym jako podobóz Buchenwaldu.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heli Wolkenberg

Hela Wolkenberg opisała akcję likwidacyjną białostockiego getta w 1943 r. Autorka przypomina, że ukraińska policja tropiła ukrywających się Żydów, a także przedstawia sylwetkę gestapowca Friedla. Podczas akcji eksterminacyjnej wywieziono do Auschwitz tysiąc dwieście żydowskich dzieci wraz z nauczycielami.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Łai Rozenberg

Relacja sporządzona w 1945 roku.

Krótki tekst obejmuje wydarzenia z okresu od 1941 do 1942 roku.

Autorka skoncentrowała się na swoim pobycie w getcie w Dyneburgu. Tekst rozpoczynają informacje o scenach rozgrywających się w mieście po wkroczeniu do niego wojska niemieckiego – masowe egzekucje ludności żydowskiej, prześladowania, wprowadzanie praw antyżydowskich, zabór mienia, wyrzucanie z zajmowanych mieszkań, przesiedlenia do getta.

Autorka opisała pobieżnie utworzenie getta w Dyneburgu. Opisała panujące w nim warunki – głód, biedę, strach, choroby.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Stasi Wajntraub

Relacja sporządzona w 1945 roku.

Na dokumencie brak datacji, relacja obejmuje jednak w przybliżeniu okres od 1939 do 1945 roku.

Relacja ma formę wspomnień dotyczących przeżyć młodej dziewczyny w niemieckich obozach koncentracyjnych. Autorka pobieżnie opisywała kolejne miejsca, realia życia w nich i prace, do których była przydzielana. Dużo miejsca zajmują informacje o głodzie, złych warunkach, chorobach i zachowaniu strażników.

Kobieta opisała przede wszystkim Auschwitz i obóz w Lipsku.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Sary Berman

Relacja z datą dzienną 13 lipca 1945 roku.

Tekst obejmuje wydarzenia z okresu od 1941 do 1945 roku.

Autorka rozpoczęła od informacji o getcie w Kownie. Opisała panujące w nim warunki skupiając się na głodzie, chorobach i strachu. Skoncentrowała się przede wszystkich na schyłkowym okresie jego funkcjonowania – roku 1944.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Karoliny Loew-Marek

Karolina Loew-Marek opisuje działalność esesmana Franza Konrada, który przejmował majątki Żydów zabitych podczas wielkiej akcji likwidacyjnej w getcie warszawskim. Autorka informuje o rozstrzelaniu siedmiu żydowskich pracowników SS-Werterfassung w styczeniu 1943 r. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Gizy Beller

Giza Beller po wybuchu wojny została wywieziona do dziadków w Dąbrowie Tarnowskiej. W 1942 r. przebywała z matką w nowosądeckim getcie, a następnie w getcie tarnowskim. Autorka opisała akcje likwidacyjne. W październiku 1943 r. przekonała matkę do wyjazdu z wysiedlanymi Żydami (zamiast ukrywania się po tzw. aryjskiej stronie) i wtedy obie trafiły do obozu w Płaszowie. Stamtąd zostały wywiezione do Auschwitz-Birkenau (październik 1944). Autorka była przekonana, że zginą. Wspomina o selekcjach przeprowadzonych przez Josefa Mengele, podczas których matka ukrywała ją pod stertą ubrań.

Strony