publikacje

Wróć do listy

Kresy Wschodnie. Czasy wojny i okupacji. Wołyń 1939 r.

Autorka opisuje losy swojej rodziny podczas okupacji radzieckiej i niemieckiej na Wołyniu, a także zapamiętane wypadki dotyczące mieszkańców ich wsi i polskich miasteczek. Na początku zaznacza, że w chwili wybuchu wojny miała pięć lat. Mieszkała wtedy z rodzicami i dwoma starszymi siostrami na wsi w okolicach Włodzimierza, gdzie dostali gospodarstwo poniemieckie. W dość długiej relacji autorka szczegółowo opisuje zapamiętane z dzieciństwa realia wojny i losy poszczególnych członków swojej rodziny, ukazując nie tylko rodziców i rodzeństwo, ale także dziadków.

publikacje

Wróć do listy

Najważniejszy dzień mojego życia

Ludwika Justyniak szczegółowo opisuje przejście przez tzw. zieloną granicę z Grodna do Warszawy wiosną 1940 r. W momencie pisania autorka ma 91 lat i opisuje wydarzenia, które zaważyły na jej późniejszych losach. W 1939 r. mąż autorki, major 76 Pułku Piechoty, wyjechał już 25 sierpnia na front, a 13 września resztki Wojska Polskiego opuściły Grodno. Kobieta już wiedziała, że jej mąż poległ w walce. Po wkroczeniu wojsk radzieckich 20 i 21 września rodziny wojskowe wyjeżdżały z miasta.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Haliny Juszczyk

Autorka opisuje losy swojej rodziny. Urodziła się w osadzie Niechniewicze (ziemia nowogródzka) w rodzinie byłego legionisty. Ojciec, Jan Kojder, urodził się w Łańcucie w 1896 r. Jako młody chłopak, nie kończąc szkoły handlowej, wstąpił do Legionów i przebył z nimi całą kampanię. Zdemobilizowany w randze chorążego, osiadł w Niechniewiczach, gdzie otrzymał działkę wojskową. Potem od jednego z osadników odkupił drugą działkę, w Adampolu.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Pelagii Juszkiewicz

Pelagia Juszkiewicz opowiada losy swojej rodziny podczas okupacji niemieckiej. Wychowała się we wsi Bronikowo, k. Leszna. Rodzice mieli dwanaście hektarów gospodarstwa i duży dom. W 1930 r. ojciec złamał nogę, a w konsekwencji zmarł, osierocając sześcioro małoletnich dzieci (najmłodszy brat miał trzy lata). W 1937 r. starsza siostra wyszła za mąż i opuściła dom. Wraz z mężem prowadzili sklep spożywczy. W styczniu 1939 r. starszy brat został powołany do wojska, do służby czynnej w łączności, w poznańskiej Cytadeli.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Zofii Kałużowej

W dokumencie autorka opisuje wojenne losy swojej koleżanki, Bronisławy Lewandowskiej, i jej rodziny. Bohaterka opowieści mieszkała przed wojną w miasteczku Uhnów (pow. Rawa Ruska, woj. lwowskie). W czerwcu 1939 r. wyszła za mąż za Tadeusza Nowaka, nauczyciela. Podobnie do wielu młodych osób w latach 30. XX w. nie mógł on znaleźć pracy w szkole, więc zgłosił się do wojska, aby pełnić służbę żołnierza zawodowego. Niebawem wybuchła wojna. Nowak, już jako porucznik, na krótko wrócił do domu, jednak zaraz po wejściu Sowietów do kraju został aresztowany. Zginął w Katyniu.

publikacje

Wróć do listy

Elektrycy

Autorka opowiada o lecie 1942 r. Miała wtedy czternaście lat i mieszkała z rodziną w mieście Korzec na Kresach Wschodnich (Wołyń). Jej starszy brat, Rysiek, wpadł na pomysł krótkiego wyjazdu do Warszawy, co wymagało odpowiednich przepustek. Wiosną w miasteczku pojawiła się grupka mężczyzn, z którymi zawarł znajomość i liczył na ich pomoc. Byli to elektromonterzy, którzy zakładali telefony: Polacy, w różnym wieku, w większości pochodzący z Generalnej Guberni, niektórzy z Warszawy.

publikacje

Wróć do listy

List Ludwiki Juras-Smith do Henryka Samsonowicza

List kierowany jest do Ministra Edukacji Narodowej, Henryka Samsonowicza. Autorka opisuje w nim swoją aktywność nauczycielską i wojenne losy. Jednocześnie zwraca się o zadośćuczynienie doznanym w życiu krzywdom. Pochodzi ze Stryja k. Lwowa, ale w ostatnich dniach sierpnia 1939 r. przybyła do Krakowa, by odbyć studia na ostatnim roku na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wybuch wojny pokrzyżował jej plany i już 4 września musiała opuścić dom studentek przy pl. Jabłonowskich. Został on przekształcony w szpital polowy.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia Anny Jurkanis

Autorka opowiada o swojej i męża działalności w AK oraz o zesłaniu na daleką Syberię, na Kołymę. W tekście znajdują się wypowiedzi męża Anny, w których opowiada on o rozbiciu jego oddziału i aresztowaniu.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia historyczne

Autorka pisze o wydarzeniach historycznych z okresu II wojny światowej. O napaści Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 r., o zniszczeniach wojennych, milionach ofiar, o okupacji i okrucieństwie SS. Wspomina o ucieczce rządu polskiego do Rumunii i potem powstaniu nowego rządu we Francji. O umowie Sikorskiego z Rosjanami i utworzeniu Armii Andersa, dzięki czemu udało się wyprowadzić tysiące Polaków zesłanych w głąb ZSRR. O Armii Berlinga. Pisze o bohaterstwie polskich żołnierzy walczących na różnych frontach, o Monte Cassino, o Lenino.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia z okresu stalinizmu

Anna Jurkanis opisuje swe losy jako ofiary stalinizmu. Została aresztowana 25 marca 1949 r. przez NKWD ze względu na działalność jej męża w AK. Mieszkała wtedy z rodzicami we wsi Przewałka k. Grodna. Była pewna, że mąż został złapany. Przewieziono ją do Grodna, gdzie poddano ją śledztwu. W tym czasie przetrzymywana była w szafie, potem w piwnicy. Po skończonym śledztwie trafiła do celi więziennej razem z Marią Romaniuk ze Szczuczyna. W tekście są opisy życia więziennego: skąpe wyżywienie, metody nawiązywania kontaktu z innymi więźniami.

Strony