publikacje

Wróć do listy

Relacja Joanny Ringel

Relacja Joanny Ringel została podzielona na trzy części. W pierwszej opisuje wyzwolenie obozu w Auschersleben przez wojska amerykańskie w kwietniu 1945 r. Autorka wspomina o opiece lekarskiej, jedzeniu i transporcie wycieńczonych i chorych więźniów. W części drugiej opowiada o obozach, w których przebywała: Płaszów, obóz na terenie krakowskiej fabryki Kabel, Bergen-Belsen i Auschersleben. Na terenie fabryki szmuglowano żywność i z tego powodu (a także prób ucieczki) karano śmiercią. Najdłuższą część trzecią Ringel poświęciła Bergen-Belsen i Auschersleben.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Epsztejn

Estera Epsztejn opisuje getto w Łodzi i kolonię rolniczą w dzielnicy Marysin, którą zajmowała się jej organizacja syjonistyczna Djon Akiba. Działki zlikwidowano w marcu 1942 r. i autorka wróciła do getta, w którym nasilały się akcje likwidacyjne. Jej matka zmarła w lipcu 1942, a ojciec w zimie tego samego roku. W tym czasie podjęła decyzję o ukryciu dwunastoletniego brata na terenie Marysina, gdzie przebywała jej siostra. Na początku września 1942 r. w getcie trwała tzw. Wielka Szpera (z niem.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heleny Berman

Helena Berman musiała opuścić mieszkanie w Krakowie i tułała się po podkrakowskich miejscowościach. Opisała likwidację getta w Proszowicach. Wróciła na krótko do Krakowa, w lutym 1943 r. została aresztowana wraz z mężem i synem. Oskarżono ich o działalność antyniemiecką i podrabianie dokumentów. Mąż zginął, a jej syn popełnił samobójstwo w więzieniu. Autorka trafiła do Auschwitz i szczegółowo przedstawiła warunki życia w obozie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Elizy Weinheben

Eliza Weinheben opisuje sytuację ludności żydowskiej w Wiedniu w pierwszych miesiącach II wojny światowej. Wspomina o wysiedleniach Żydów austriackich i niemieckich do Generalnej Guberni i na Łotwę w 1941 r. Żydzi byli gromadzeni w budynkach szkolnych, a później wywożeni do Opola, Kielc i Łodzi. Autorka przedstawia warunki życia w ryskim getcie, a także w obozie pracy w Kaiserwald pod Rygą. W obozie uśmiercano słabych i niezdolnych do pracy więźniów za pomocą zastrzyków – jedni umierali w ciągu kilku godzin, inni poważnie chorowali, a większość konała w długich męczarniach.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Mily Hornik

Zanim utworzono getto w Rzeszowie, Mila Hornik wraz z rodziną wyjechała do Radomyśla Wielkiego. Żydzi byli deportowani do obozów pracy w Pustkowiu i Międzyrzeczu. W 1943 r. przebywała w getcie bocheńskim, skąd próbowała przedostać się na tzw. aryjską stronę. Potem opisała obóz w Płaszowie, z którego Żydzi uciekali do Krakowa. Ona wydostała się kanałami na dworzec kolejowy, gdzie pomogli jej polscy kolejarze. Następnie opuściła Kraków i pracowała w getcie w Bochni. Na powrót znalazła się w Płaszowie. Wspomina „katów obozowych”, wymieniając ich nazwiska.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Giny Wieser

Gina Wieser opisała prześladowania Żydów po wkroczeniu Niemców do Borysławia (lipiec 1941): utworzenie getta, przesiedlenia, progromy organizowane przez Ukraińców, sześć akcji likwidacyjnych w getcie, epidemię tyfusu, wywózki do obozu w Bełżcu. Wymienia nazwiska znajomych i członków rodziny, którzy zginęli. Autorka wraz z mężem ukrywała się na terenie nieczynnej elektrowni, w bunkrze, którym zarządzał Żyd nazywany Królem. Kryjówka została odkryta w styczniu 1944 r., gdy śnieg uniemożliwił dokładne zacieranie śladów, ale „nie zabijano wtedy, bo Rosjanie byli zbyt blisko”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Janiny Ring

Janina Ring w czasie powstania warszawskiego trafiła do obozu przejściowego w Pruszkowie, a stamtąd została wywieziona do Gross-Rosen. Autorka opisała warunki życia w obozie i pracę m.in w kamieniołomach. Potem przebywała w filii obozu Ravensbrück (Neubrandenburg), następnie w Berlinie, gdzie pracowała w fabryce żarówek i przy naprawach taboru kolejowego. Po wyzwoleniu opisała swoją drogę powrotną do Polski. 

publikacje

Wróć do listy

O świcie

Relacja dotyczy przesłuchania autorki w siedzibie gestapo przy al. Szucha w Warszawie. Została zatrzymana, ponieważ towaszyszący jej chłopiec miał „żydowski wygląd”. W tekście widoczne są ingerencje protokolantki Stefanii Beylin. Barwny styl jest patetyczny, m.in. porównanie, które znalazło się w zakończeniu: w czasie wojny lepsze warunki niż ludzie miały ptaki; nie widziały, że o świcie w siedzibie gestapo ginęli aresztowani.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Chai Markiewicz

Chaja Markiewicz przebywała z rodziną w getcie warszawskim do 1940 r. Wraz z bratem Izaakiem (policjantem) hadlowali poza gettem, w Małkini zostali aresztowani i wywiezieni do Treblinki. Markiewicz uciekła z obozu, w ukrywaniu się po tzw. aryjskiej stronie pomagał jej Józef Wojciechowski. Autorka wspomina o próbie szantażu. Znajomy Wojciechowskiego zorientował się, że jest Żydówką i zażądał pieniędzy za milczenie. Autorka podała jego imię i nazwisko: „Trzeba mu się było opłacać. Mogłabym się teraz na nim zemścić, ale nie chcę”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Dory Szuster (II)

Dora Szuster opisuje getto w Bolechowie (ob. Ukraina): prześladowania ludności żydowskiej i grabieże mienia. W okresie od 28 grudnia 1941 do 6 stycznia 1942 r. Żydom zabierano m.in. futra, ubrania, żywność. Odbierano im domy i byli zmuszeni podpisywać umowy najmu mieszkań w getcie. 3 września 1942 r. rozpoczęła się (trzecia) akcja likwidacyjna. Autorka szczegółowo zrelacjonowała wydarzenia, wymieniła nazwiska ofiar, przypominając okoliczności śmierci znanych osób. Podała również nazwy fabryk, gdzie przymusowo pracowali Żydzi.

Strony