publikacje

Wróć do listy

Relacja Salomei Hanel

Relacja powstała w Krakowie w roku 1945. Obejmuje okres 1941-1945.

Tekst otwierają informacje o masowych egzekucjach Żydów w Ustrzykach Dolnych oraz selekcjach do obozu pracy w Zasławiu. Autorka podała liczby ludzi deportowanych każdym transportem, o którym wiedziała.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Dority Bouscholbe

Dorita Bouscholbe przypomina o wprowadzeniu ustaw norymberskich w Holandii i podaje przykłady reakcji ludności „aryjskiej”, która zachowywała się życzliwie i demonstracyjnie uprzejmie wobec Żydów. W obszernym ustępie relacjonuje sytuację prawną małżeństw mieszanych. Bouscholbe przebywała w obozie przejściowym Westerbrok, później została wywieziona do obozu koncentracyjnego Auschwitz. Opisała okrucieństwa ukraińskich strażników w Birkenau. Z pięćdziesięciu ośmiu holenderskich Żydówek zakończenia wojny doczekały trzy lub cztery więźniarki.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Giny Wieser

Gina Wieser opisała prześladowania Żydów po wkroczeniu Niemców do Borysławia (lipiec 1941): utworzenie getta, przesiedlenia, progromy organizowane przez Ukraińców, sześć akcji likwidacyjnych w getcie, epidemię tyfusu, wywózki do obozu w Bełżcu. Wymienia nazwiska znajomych i członków rodziny, którzy zginęli. Autorka wraz z mężem ukrywała się na terenie nieczynnej elektrowni, w bunkrze, którym zarządzał Żyd nazywany Królem. Kryjówka została odkryta w styczniu 1944 r., gdy śnieg uniemożliwił dokładne zacieranie śladów, ale „nie zabijano wtedy, bo Rosjanie byli zbyt blisko”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Chany Grynszpan

Chana Grynszpan próbowała w 1941 r. wyjechać w głąb Związku Radzieckiego. Pociąg zatrzymano, wielu Żydów nie miało paszportów, niektórzy usiłowali nielegalnie przekroczyć granicę i zostali zabici. 24 czerwca 1941 r. armia niemiecka znajdowała się blisko uchodźców i większość z nich postanowiła wrócić do rodzinnych miejscowości. Autorka wraz z innymi przez sześć dni szła z powrotem do Wilna. Opisała prześladowania ludności żydowskiej (grabieże mienia, łapanki i pogromy) przez Niemców i Litwinów. W Ponarach odbywały się masowe egzekucje. 6 sierpnia 1941 r.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia z lat wojny 1939–1945

Maria Cierpińska opisuje losy swojej rodziny w latach 1939–1945, podczas okupacji radzieckiej i niemieckiej na Wileńszczyźnie. Omawia sytuację polityczno-społeczną w Wilnie, a także przypomina o polsko-litewskich konfliktach. Wspomnienia składają się z sześciu części i zostały ułożone chronologicznie. 

publikacje

Wróć do listy

Notatki z okresu Powstania Warszawskiego. Odcinek życia codziennego Pragi

Dziennik Zofii Charytańskiej zawiera relacją z życia w okupowanej Warszawie w latach 1944–1945. Autorka opisuje w nim mało znane fakty dotyczące powstania na Pradze z perspektywy mieszkanki dzielnicy położonej na prawym brzegu Wisły. Osobiste notatki stają się często pretekstem do poruszania spraw politycznych i rozważań na temat przyszłości Polski i Polaków. Charytańska dokładnie przedstawiła topografię przedwojennej Pragi.

publikacje

Wróć do listy

Poleski Czerwony Krzyż w moich wspomnieniach 1919–1961

Ewelina Jełowicka zdaje szczegółową relację z funkcjonowania szpitala na tyłach frontu w czasie wojny polsko-bolszewickiej i podkreśla znaczenie opieki medycznej w latach 20. XX w. na Polesiu. Zapiski miały być przyczynkiem do historii Szpitala Zakaźnego w Słominie, gdzie Jełowicka trafiła po rozwiązaniu szpitala polowego w Zakopanem w 1921 r. W nostalgicznym wstępie autorka przywołuje stepowy krajobraz Wołynia, który jest silnie skontrastowany z Podhalem.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Janiny Ring

Janina Ring w czasie powstania warszawskiego trafiła do obozu przejściowego w Pruszkowie, a stamtąd została wywieziona do Gross-Rosen. Autorka opisała warunki życia w obozie i pracę m.in w kamieniołomach. Potem przebywała w filii obozu Ravensbrück (Neubrandenburg), następnie w Berlinie, gdzie pracowała w fabryce żarówek i przy naprawach taboru kolejowego. Po wyzwoleniu opisała swoją drogę powrotną do Polski. 

publikacje

Wróć do listy

O świcie

Relacja dotyczy przesłuchania autorki w siedzibie gestapo przy al. Szucha w Warszawie. Została zatrzymana, ponieważ towaszyszący jej chłopiec miał „żydowski wygląd”. W tekście widoczne są ingerencje protokolantki Stefanii Beylin. Barwny styl jest patetyczny, m.in. porównanie, które znalazło się w zakończeniu: w czasie wojny lepsze warunki niż ludzie miały ptaki; nie widziały, że o świcie w siedzibie gestapo ginęli aresztowani.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Michaliny Janiszewskiej

Relacja Michaliny Janiszewskiej ma formę dialogu. Z rozmowy autorki ze Stefanią Beylin dowiadujemy się, że syn Janiszewskiej zginął we wrześniu 1939 r., mieszkała sama w Żółwinie (k. Podkowy Leśnej) i zdecydowała się zaopiekować trzymiesięcznym niemowlęciem żydowskim, które trafiło do niej za pośrednictwem znajomej. Dziewczynka urodziła się w 1942 r., została ochrzczona i otrzymała imiona Michalina Krystyna. Rodzice dziecka ukrywali się po tzw. aryjskiej stronie, zginęli podczas wojny. Janiszewska w 1945 r.

Strony