publikacje

Wróć do listy

Wyjątek z przeżyć lagrowych

Relacja powstała w roku 1945, obejmuje okres od około 1942 do 1945 roku (brak dokładnych dat nawet na karcie tytułowej ze stopką).

Na dokumencie tytuły pominięte w katalogach archiwalnych: " Wyjątek z przeżyć lagrowych " i "Z obozu Grünberg".

Autorka – bez podania dat i nazw miejsc – opisała ucieczkę z obozu na terenie III Rzeszy. W następnych fragmentach opisała pobieżnie ukrywanie się w miasteczku aż do nadejścia Armii Czerwonej (brak nazwy). W tekście dużo przemyśleń, informacji o strachu, wrogości ludności cywilnej i zastraszeniu.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Basi Goldman

Basia Goldman przebywała w getcie łódzkim od 1940 r. W sierpniu 1944 r. wraz z rodziną trafiła do Auschwitz. Podczas selekcji ona i ojciec zostali skierowani do pracy w obozie, a matka i siostra do komory gazowej. Spędziła w Auschwitz pięć tygodni. 24 października wywieziono ją do obozu w Bergen-Belsen w grupie trzech tys. więźniarek. Dzień zaczynał się apelem o szóstej lub siódmej rano, później więźniarki dostawały ¾ litra zupy i dwadzieścia pięć dkg chleba. Stamtąd przeniesiono ją do obozu Elsnick, transport zajął dwa dni. Pracowała w fabryce amunicji. W kwietniu 1945 r.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Lei Romanowskiej

Leja Romanowska opisuje utworzenie getta w Łachwie w okresie Wielkanocy 1942 r. Niedługo później w getcie powstała młodzieżowa organizacja samoobrony. Jej celem była walka z Niemcami i próba skontaktowania się z partyzantką działającą nad rzeką Prypeć. W relacji znalazł się tekst przysięgi członków samoobrony. W czasie akcji likwidacyjnej członkowie/członkinie organizacji podpalili budynek Judenratu i uciekli z getta do lasu (ok. sześciuset osób). Zbiegowie napotkali partyzantów radzieckich i kilkunastu z nich mogło się przyłączyć do oddziału im. Kirowa.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Etki Żółtak

Etka Żółtak opisuje ucieczkę z getta w Czyżewie do wsi Helenów. Przez dwa miesiące ukrywała się „za podwójną ścianą”, a potem w pobliskich lasach. Próbowała przedostać się do Warszawy, ostatecznie w Czyżewie zatrudniła się „u Niemca”. Opuściła miejscowość po rozpoznaniu jej pochodzenia przez jednego z policjantów. Najobszerniejszy fragment dotyczy okresu, który autorka spędziła z pięćdziesięcioosobowym oddziałem żydowskich partyzantów (uciekinierów z transportów) w okolicach Siemiatycz.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Chai Morewskiej

Chaja Morewska opisała akcje likwidacyjne ludności żydowskiej przeprowadzane przez Niemców i policję litewską w kwietniu 1941 r. w Wilnie, m.in. aresztowania „komsomolców i sowieckich aktywistów”. W 1943 r. w getcie zaczęły się „fałszywe wywózki”, tzn. ogłoszono możliwość wyjazdu do getta w Kownie, w którym znajdowała się część Żydów pochodzących z Wilna. Poinformowano, że kowieńskie getto nie było przeludnione i panowały w nim lepsze warunki niż w Wilnie. Najczęściej zgłaszali się młodzi ludzie, których rodzice trafili do Kowna.

publikacje

Wróć do listy

Z tragicznych przeżyć dziewczynki w lesie

Relacja powstała w 1945 roku, obejmuje wydarzenia z okresu 1942-1945.

Na dokumencie tytuł nieuwzględniony w katalogach archiwalnych: "Z tragicznych przeżyć dziewczynki w lesie".

Relację otwierają zdawkowe informacje o getcie w Baranowie. Autorka zapisała, że starsi mieszkańcy dzielnicy żydowskiej (w tym dziadek Autorki) stracili nadzieję na ocalenie czy poprawę losu. Dodała, że na próby namówienie dziadka na wydostanie się z getta, ten odpowiadał "niech się dzieje co chce".

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia z więzienia w Chełmie, na Zamku w Lublinie i obozu w Ravensbrück w latach 1940–1945

Na zasób składają się wspomnienia Stanisławy Bielawskiej, więźniarki niemieckich obozów koncentracyjnych w latach 1940–1945, na której przeprowadzono eksperymenty medyczne. Autorka opisuje zbrodnie nazistowskie i przedstawia cierpienia więzionych Polek, które zachowywały się bohatersko.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Hadasy Halberstadt

Hadasa Halberstadt opisuje prześladowania Żydów w Lublinie podczas okupacji niemieckiej i akcje likwidacyjne w getcie na Majdanie Tatarskim, gdzie przebywała od 1940 r. Wspomina o Żydzie nazywanym Królem, który pomagał ludziom wydostać się z getta, załatwiał lepszą pracę i pośredniczył w uwalnianiu zatrzymanych. Król pomógł autorce wyjść z getta, wpisując ją na listę osób wywiezionych do obozu pracy w Ostrowcu Świętokrzyskim. Halberstadt przedstawia znośne warunki życia w obozie. Potem trafiła do Auschwitz, a stamtąd do obozu pracy w Gebhardsdorf (Giebułtów, ob. Dolny Śląsk).

publikacje

Wróć do listy

Relacja Fajgi Dimentman

Fajga Dimentman opisuje przesiedlenie do getta wileńskiego i różne reakcje mieszkańców miasta, jedni złorzeczyli Żydom, a drudzy im współczuli. Niektórzy z wysiedlanych żegnali się z sąsiadami i znajomymi. Podczas nocnej akcji litewskiej policji w getcie (1941 r.) brutalnie wypędzono wszystkich Żydów na ulice i plądrowano ich domy. Autorka wraz z mężem zdołała się ukryć. Mąż przekupił Niemca, wręczając mu zegarek, i nie zostali wydani Litwinom.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Goldy Eliasz

Golda Eliasz wraz z rodziną została wywieziona z getta w Szawlach (Litwa) do obozu koncentracyjnego w Stutthof (22 lipca 1944 r.). Matka i siostra trafiły do Auschwitz, mąż i brat przebywali w męskiej części obozu Stutthof. Opisała więzienne warunki życia: częste selekcje, apele i wymierzane kary. Kopała ziemię i pracowała przy budowie umocnień. Potem trafiła do podobozu w Gutowie, a następnie zachorowała i znalazła się w obozowym szpitalu w Stutthof. W styczniu 1945 r.

Strony