publikacje

Wróć do listy

Relacja Tauby Szmaragd

Dokument powstał w Łodzi w 1945 roku, opisuje wydarzenia z okresu od 1939 do 1945 roku.

Relację otwierają informacje o przeżyciach Autorki z getta łódzkiego. Kobieta skoncentrowała się na panujących w dzielnicy warunkach mieszkaniowych i żywieniowych. Opisała także lakonicznie wykonywaną przez siebie pracę – rozbiórkę domów.

Stosunkowo obszerny fragment dokumentu dotyczy okresu likwidacji. Autorka zapisała, że po szperze jej matka została wysłana do "sortowania ziemniaków na placu warzywnym". Sama pracowała w biurze Wydziału Transportowego, później zaś przy ewidencji.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heleny Berman

Helena Berman musiała opuścić mieszkanie w Krakowie i tułała się po podkrakowskich miejscowościach. Opisała likwidację getta w Proszowicach. Wróciła na krótko do Krakowa, w lutym 1943 r. została aresztowana wraz z mężem i synem. Oskarżono ich o działalność antyniemiecką i podrabianie dokumentów. Mąż zginął, a jej syn popełnił samobójstwo w więzieniu. Autorka trafiła do Auschwitz i szczegółowo przedstawiła warunki życia w obozie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heni Rubinstein

Henia Rubinstein opisuje pobyt w obozie pracy przymusowej w Bodzechowie, jej matkę skierowano do kuchni, ojciec pracował poza terenem obozu. Autorka krótko wspomina o śmierci rodziców. Po ucieczce z obozu ukrywała się wraz z innymi zbiegami w szopie, którą podpalono. Następnie Rubinstein trafiła do obozu pracy w Ostrowcu Świętokrzyskim. W 1944 r. została wywieziona do Auschwitz, przebywała w baraku dziecięcym i poddawano ją eksperymentom pseudomedycznym. Przypomina o warunkach życia w obozie koncentracyjnym (apele, selekcje, głód).

publikacje

Wróć do listy

Relacja Elizy Weinheben

Eliza Weinheben opisuje sytuację ludności żydowskiej w Wiedniu w pierwszych miesiącach II wojny światowej. Wspomina o wysiedleniach Żydów austriackich i niemieckich do Generalnej Guberni i na Łotwę w 1941 r. Żydzi byli gromadzeni w budynkach szkolnych, a później wywożeni do Opola, Kielc i Łodzi. Autorka przedstawia warunki życia w ryskim getcie, a także w obozie pracy w Kaiserwald pod Rygą. W obozie uśmiercano słabych i niezdolnych do pracy więźniów za pomocą zastrzyków – jedni umierali w ciągu kilku godzin, inni poważnie chorowali, a większość konała w długich męczarniach.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Ireny Kohn

Irena Kohn wraz z trojgiem dzieci została wywieziona w transporcie Żydów do Auschwitz-Birkenau. Opisuje bliźnięta poddawane eksperymentom pseudomedycznym i selekcje w obozie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Mily Hornik

Zanim utworzono getto w Rzeszowie, Mila Hornik wraz z rodziną wyjechała do Radomyśla Wielkiego. Żydzi byli deportowani do obozów pracy w Pustkowiu i Międzyrzeczu. W 1943 r. przebywała w getcie bocheńskim, skąd próbowała przedostać się na tzw. aryjską stronę. Potem opisała obóz w Płaszowie, z którego Żydzi uciekali do Krakowa. Ona wydostała się kanałami na dworzec kolejowy, gdzie pomogli jej polscy kolejarze. Następnie opuściła Kraków i pracowała w getcie w Bochni. Na powrót znalazła się w Płaszowie. Wspomina „katów obozowych”, wymieniając ich nazwiska.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Salomei Hanel

Relacja powstała w Krakowie w roku 1945. Obejmuje okres 1941-1945.

Tekst otwierają informacje o masowych egzekucjach Żydów w Ustrzykach Dolnych oraz selekcjach do obozu pracy w Zasławiu. Autorka podała liczby ludzi deportowanych każdym transportem, o którym wiedziała.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Dority Bouscholbe

Dorita Bouscholbe przypomina o wprowadzeniu ustaw norymberskich w Holandii i podaje przykłady reakcji ludności „aryjskiej”, która zachowywała się życzliwie i demonstracyjnie uprzejmie wobec Żydów. W obszernym ustępie relacjonuje sytuację prawną małżeństw mieszanych. Bouscholbe przebywała w obozie przejściowym Westerbrok, później została wywieziona do obozu koncentracyjnego Auschwitz. Opisała okrucieństwa ukraińskich strażników w Birkenau. Z pięćdziesięciu ośmiu holenderskich Żydówek zakończenia wojny doczekały trzy lub cztery więźniarki.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Giny Wieser

Gina Wieser opisała prześladowania Żydów po wkroczeniu Niemców do Borysławia (lipiec 1941): utworzenie getta, przesiedlenia, progromy organizowane przez Ukraińców, sześć akcji likwidacyjnych w getcie, epidemię tyfusu, wywózki do obozu w Bełżcu. Wymienia nazwiska znajomych i członków rodziny, którzy zginęli. Autorka wraz z mężem ukrywała się na terenie nieczynnej elektrowni, w bunkrze, którym zarządzał Żyd nazywany Królem. Kryjówka została odkryta w styczniu 1944 r., gdy śnieg uniemożliwił dokładne zacieranie śladów, ale „nie zabijano wtedy, bo Rosjanie byli zbyt blisko”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Chany Grynszpan

Chana Grynszpan próbowała w 1941 r. wyjechać w głąb Związku Radzieckiego. Pociąg zatrzymano, wielu Żydów nie miało paszportów, niektórzy usiłowali nielegalnie przekroczyć granicę i zostali zabici. 24 czerwca 1941 r. armia niemiecka znajdowała się blisko uchodźców i większość z nich postanowiła wrócić do rodzinnych miejscowości. Autorka wraz z innymi przez sześć dni szła z powrotem do Wilna. Opisała prześladowania ludności żydowskiej (grabieże mienia, łapanki i pogromy) przez Niemców i Litwinów. W Ponarach odbywały się masowe egzekucje. 6 sierpnia 1941 r.

Strony