publikacje

Wróć do listy

Relacja Gizeli Halpern

Gizela Halpern w pierwszej części relacji opisuje lwowską fabrykę Heim der Luftwaffe i życzliwe traktowanie żydowskich robotników przez kierownika Eryka Seidenglanza, który bronił pracowników przed brutalnymi strażnikami, co było przyczyną podejrzeń, że sprzyja Żydom i ich chroni. W drugie części autorka przypomina historię swojego krewnego Jakuba, który za zgodą Seidenglanza ukrył w kotłowni żonę i rocznego syna. Kiedy ich znaleziono, wszyscy zostali aresztowani i „wysłani na pewną śmierć”. Seidenglanz trafił na front wschodni.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Marii Lejman

Maria Lejman (w relacji adnotacja: „aryjka”) opisuje losy swojego męża, adwokata żydowskiego pochodzenia, aresztowanego przez gestapo 28 kwietnia 1942 r. w Krakowie. Podczas rewizji w mieszkaniu Lejmanów Niemcy wypytywali o brata męża (Bronisława), działającego w podziemiu, odpowiedzialnego za wystawianie fałszywych dokumentów i wysyłanie za granicę ludzi poszukiwanych przez okupanta. Niemcy zarekwirowali dokumenty i pieniądze, córka Lejmanów została popchnięta przez jednego z gestapowców, aż straciła przytomność, a męża Marii osadzono w więzieniu na Montelupich, następnie w Tarnowie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Henryki Knap

Henryka Knap opisuje wysiedlenia Żydów holenderskich w kwietniu 1941 r. Wspomina o aresztowaniu narzeczonego w lutym. Knap ukrywała się (wraz z krewnymi) przez dwadzieścia jeden miesięcy u chłopa w okolicach Rotterdamu. Została zatrzymana w 1944 r., po przesłuchaniach wywieziono ją do obozu w Westerbrok, a następnie do Auschwitz-Birkenau. Autorka chorowała z powodu wyczerpującej pracy i niedożywienia. Po wyjściu z obozowego szpitala pracowała w szwalni. W styczniu 1945 r. znowu znalazła się w szpitalu i nie była ewakuowana. Doczekała wyzwolenia w Birkenau. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Berty Very

Berta Vera opisuje zajęcie Beregova przez Niemców (marzec 1944) i wprowadzenie ustaw antyżydowskich: noszenie łat, kontrybucje, wyrzucanie z domów, godziny policyjne ( „od 11 do 6 wolno było wychodzić na ulice”). Kolejne fragmenty zostały opatrzone datami. Kwiecień 1944 – utworzenie getta. Maj 1944 – autorkę wywieziono do Auschwitz. Mieszkała w baraku wraz z Węgierkami, Czeszkami i Rumunkami. Potem została przeniesiona do Birkenau, gdzie przebywała przez trzy miesiące. Wspomina, że na jednej pryczy spało około czternastu kobiet. Zachorowała na szkarlatynę.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Irmy Laksberger

Irma Laksberger w 1940 r. wyjechała wraz z mężem z Krakowa do Prokocimia, a następnie do Wieliczki. Jej mąż pracował w niemieckiej firmie, która od 1942 r. zaczęła zatrudniać kobiety, ale część z nich, powyżej trzydziestego piątego roku życia, odsyłano do krakowskiego getta. Autorka pracowała w kuchni. Opisuje egzekucje w Julagach (niemieckich obozach pracy dla Żydów na terenie Krakowa) w Płaszowie, Prokocimiu, Bieżanowie, a także przypomina sylwetki komendantów i strażników tych obozów.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Reny Taubenblatt z obozów pracy w Skarżysku-Kamiennej i Lipsku

Tekst otwierają informacje dotyczące wysiedlenia Autorki z lagru w obozie pracy Płaszów do Skarżyska-Kamiennej (dwa dni oczekiwania na transport i dwudniowa droga w zatłoczonych wagonach).

Opis zabudowań fabrycznych w obozie pracy w Skarżysku-Kamiennej (Hasag). Autorka zapisała, że w obozie znajdowały się trzy oddziały – A, B i C. Przydzieloną ją do pierwszego z nich, w C panowała epidemia, której ofiarami padała większość więźniów. Lakoniczny opis samego lagru.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Joanny Ringel

Relacja Joanny Ringel została podzielona na trzy części. W pierwszej opisuje wyzwolenie obozu w Auschersleben przez wojska amerykańskie w kwietniu 1945 r. Autorka wspomina o opiece lekarskiej, jedzeniu i transporcie wycieńczonych i chorych więźniów. W części drugiej opowiada o obozach, w których przebywała: Płaszów, obóz na terenie krakowskiej fabryki Kabel, Bergen-Belsen i Auschersleben. Na terenie fabryki szmuglowano żywność i z tego powodu (a także prób ucieczki) karano śmiercią. Najdłuższą część trzecią Ringel poświęciła Bergen-Belsen i Auschersleben.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anieli Gelbart na temat szpitala żydowskiego w Warszawie

Aniela Gelbart opisała wojenny okres działalności szpitala żydowskiego w Warszawie. Była lekarką w klinice neurologicznej przy Uniwersytecie Warszawskim. W listopadzie 1939 r. przeprowadzono czystkę w jej jednostce, usunięto członków personelu medycznego i pacjentów pochodzenia żydowskiego. Trafili do Szpitala Starozakonnych na Czystem. W styczniu 1941 r. oddział, gdzie pracowała, przeniesiono na Leszno, a w kwietniu na Stawki. Autorka wspomina o epidemiach tyfusu plamistego w getcie warszawskim. Od 1942 r.

publikacje

Wróć do listy

Zamknięta księga. Wspomnienia

Autobiograficzne teksty Krystyny Sarwińskiej-Ligęzy, podzielone na niewielkie rozdziały, obejmują okres od dzieciństwa do późnej starości autorki. Wspomnienia rozpoczynają się od opisu przyklasztornej szkoły, w której Sarwińska jako sierota spędziła wczesne lata życia. Autorka odkreśla, że lubiła lekcje muzyki oraz występy teatralne, nie lubiła zaś wakacji, podczas których dzieci pracowały w polu. Często modliła się o to, żeby matka po nią wróciła. Wojnę przeżyła w Warszawie, przy ul. Hożej, gdzie przewieziono sieroty z ośrodka w Kostowcu.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Leokadii Bachner

Leokadia Bachner uciekła z lwowskiego getta w kwietniu 1942 r. Pomogli jej w tym znajomi Polacy. Półtora roku ukrywała się we wsi Kaliki oraz w różnych innych miejscach. Autorka opisała losy innych Żydów: szantaże, denuncjacje i morderstwa. Wymienia nazwiska osób, które brały w tym udział, m.in. wójta Błożynowa, który lubił „strzelać do Żydów”.

Strony