publikacje

Wróć do listy

Relacja Sali Fass

Relacja bez daty, prawdopodobnie powstała pod koniec 1945 roku. Tytuł nieuwzględniony w inwentarzu archiwalnym "Skarżysko-Kamienna". Opis warunków pracy w obozie pracy w Skarżysku-Kamiennej. Autorka zanotowała, że pracowała przy czyszczeniu granatów.Znakomita część relacji dotyczy bicia, znęcania się nad więźniami, umęczania i upokarzania. Autorka opisała przypadek zakatowania na śmierć chłopca, który odszedł od pracy do ubikacji, oraz śmiertelnego pobicia Żyda z Łodzi, który przemycił do obozu tałes i tefilin.

publikacje

Wróć do listy

Ukrycie

Relacja bez daty, prawdopodobnie powstała pod koniec 1945 roku. Obejmuje wydarzenia z okresu od 1939 do 1944 roku.

Tytuł nieuwzględniony w inwentarzu archiwalnym "Ukrycie".

Autorka zanotowała, że po wejściu wojsk niemieckich do Grodziska, jej rodzina (matka, dwie siostry, dziadek i babcia) postanowiła uciekać na wschód. Oddawszy część rzeczy pod opiekę polskiej sąsiadce i zabrawszy tylko te cenne, przekroczyli San. Dotarli do Przemyśla, gdzie przebywali rok, następnie przenieśli się do Brzeżan, gdzie także przebywali około roku.

publikacje

Wróć do listy

Dom dziecka – Kraków

Maria Straucher opisuje wydarzenia z okresu okupacji niemieckiej, kiedy była ukrywana u starszej kobiety. Wtedy często dokuczał jej głód i w ogóle nie wychodziła na zewnątrz. Potem została przeniesiona do innej kryjówki, ale niekiedy mogła przebywać na podwórzu: „kręciłam się koło wozów i dostawałam coś do zjedzenia od Niemców, którzy nie wiedzieli, że jestem Żydówką. Ja też nic o tym nie wiedziałam”. Wielokrotnie zmieniała miejsca pobytu (podaje nazwisko mężczyzny, który się nią zajmował). W zamian za schronienie musiała pracować i była źle traktowana.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia o Senderze

Wspomnienie dotyczy wydarzeń z 1942 roku.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Ewy Beller

Ewa Beller informuje, że motywacją dla złożenia przez nią relacji była wiadomość o aresztowaniu gestapowca von Malotky'ego. Autorka przypomina, że zatrzymał on jej męża w kwietniu 1941 r. w Tarnowie, a miesiąc wcześniej kilkoro innych Polaków oskarżonych o przynależność do konspiracji: „czy ci ludzie faktycznie należeli do jakiejś organizacji podziemnej – tego nie wiem”. Grypsy, które otrzymywała od męża, zawierały opisy tortur podczas przesłuchań: jeden z więźniów został zabity za odmowę podpisania zeznań, a jemu zmiażdżono rękę.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heleny Szpilman

Helena Szpilman opisuje prześladowania ludności żydowskiej po zajęciu Częstochowy przez Niemców. 4 września 1939 r. zgromadzono mężczyzn, kobiety i dzieci na placu Magnackim. Kobiety i dzieci zwolniono, część mężczyzn zamknięto w koszarach. Wprowadzono nakaz noszenia opasek przez Żydów, nałożono kontrybucje, skierowano Żydów do prac przymusowych, powołano Judenrat i żydowską Inspekcję Ruchu Ulicznego (IRU): „zadaniem IRU było dopilnowanie by Żydzi przestrzegali przepisów o ruchu ulicznym, by nie gromadzili się, itp.”. W 1941 r. powstało getto.

publikacje

Wróć do listy

Skarżysko, Werk C

Relacja bez daty, prawdopodobnie powstała pod koniec 1945 roku.

Tytuł nieuwzględniony w inwentarzu archiwalnym "Skarżysko, Werk C".

Tekst dotyczy pobytu Autorki w obozie pracy w Skarżysku. Kobieta została przydzielona do grupy czyszczącej pięćdziesięciokilogramowe granaty. Zanotowała, że więźniowie musieli wykupywać się strażnikom i komendantowi, inaczej trafiali do grup wykonujących najcięższe prace – chodzi między innymi o pracę z trotylem. Krótki fragment dotyczy zdrowotnych skutków wykonywania tego zadania.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Marii Bierzyńskiej

Margot Ringer w czasie wojny mieszkała wraz z rodziną w Zabierzowie. Na początku okupacji niemieckiej Żydzi musieli zakładać opaski z gwiazdą Dawida, lecz nie byli jeszcze bardzo prześladowani. W lipcu 1942 r. rozpoczęła się akcja przesiedlania ludności żydowskiej do Skawiny. Ringerowie starali się zdobyć tzw. aryjskie papiery. W tym czasie Margot wyjechała z bratem i matką z Zabierzowa do Doliny Będkowskiej (k. Ojcowa). Po denuncjacji Niemcy przeszukiwali dom, w którym się ukryli. Matka posłała dzieci do lasu, została aresztowana, a następnie zastrzelona.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Celiny Goldberg

Celina Goldberg zgłosiła się na ochotnika do armii gen. Andersa. Pomocnicza Służba Kobiet w Buzułuku (ob. Rosja, obw. orenburski) liczyła czterysta kobiet, w tym sto Żydówek. Autorka opisała relacje między Polkami i Żydówkami, stwierdzając, że pochodzenie odgrywało większą rolę niż umiejętności, a w sztabie głównym zatrudniano wyłącznie Polki. Usłyszała, że gdyby nie była Żydówką, pracowałaby w sztabie, bo „nam takich ludzi potrzeba”. 22 października 1942 r. wyjechała do Uzbekistanu.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Grety Jonkler

Greta Jonkler z rodziną wyjechała z Krakowa w sierpniu 1939 r. Przedostali się najpierw do Chełma Lubelskiego, potem do Huty Stepańskiej k. Równego, a następnie do Lwowa. Jesienią 1941 r. Jonklerowie przenieśli się do Bochni, gdzie sprowadziła ich siostra autorki. Tam mąż Grety Jonkler przygotował kryjówkę. W lipcu 1942 r. Jonkler ukrywała się z dziećmi, a w tym czasie jej mąż poszedł do pracy i zniknął. Pojawił się wuj z Niemcem, który pomógł Jonklerom, mąż Grety został odesłany z obozu pracy do getta w Bochni i rodzina przebywała tam do września 1943 r.

Strony