publikacje

Wróć do listy

Członek ZWZ-AK, powstaniec Warszawy, więźniarka Auschwitz-Birkenau

Autobiografia Zofii Nowaczyńskiej. W faktograficznej relacji ukazuje ona swoje życie w porządku chronologicznym z emocjonalnym dystansem do przedstawianych zdarzeń. Nowaczyńska opowiada m.in. o latach II wojny światowej: konspiracyjnej działalności w okupowanej Warszawie i powstańczej rzeczywistości w 1944 r.  Wspomina również traumatyczne wydarzenia z Auschwitz, m.in. stratę dziecka, oraz swoje życie po zakończeniu wojny we Wrocławiu. Dokument powstał w wyniku przeprowadzonego z Nowaczyńską piętnastogodzinnego wywiadu. Wywiad przeprowadziła Antonina Hobler, spisała Janina Klawińsz.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Jadwigi Elżanowskiej z pobytu w obozie na Majdanku

Relacja dotyczy pobytu autorki na Majdanku w latach 1943–1944. Przez ponad dwadzieścia lat Elżanowska starała się wymazać z pamięci wszystko, co ją spotkało, dlatego też pisanie wspomnienia przychodzi jej – jak wyznaje – z wyjątkowym trudem. Być może ma to związek z formą – zwięzłą, w której pojawiają się krótkie zdania, bezemocjonalną. Autorka skupia się w swoim wspomnieniu na pracy i sposobach oporu wobec rozmaitych zakazów.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia lekarki

Stefania Perzanowska była twórczynią szpitala w obozie na Majdanku. Rozpoczyna swoje wspomnienie od wizyty po latach na terenie byłego obozu – widziała wokół zielone pola, na których rosły drzewa, tam gdzie wcześniej stały baraki mieszkalne. Relację wojenną zaś przedstawia w układzie chronologiczny – z grupą więźniarek z więzienia w Radomiu trafiła do obozu na Majdanku i niemal od razu zaangażowała się w tworzenie szpitala obozowego, ale pierwszy zabieg medyczny został przez nią wykonany jeszcze w baraku.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anny Urleich

Anna Urleich przedstawia wydarzenia związane z pogromem ludności żydowskiej w 1941 r. w Złoczowie, dokonanym przez Niemców i Ukraińców. Wspomina, że przed wojną prawie połowę mieszkańców miasta (ogółem: piętnaście tys.) stanowili Żydzi. Wspomina o swoich emocjach: strachu, niepewności, poczuciu śmiertelnego zagrożenia. W zakończeniu informuje, że zamordowano ok. trzech tysięcy Żydów. Autorka uważała, że był to początek Zagłady. Wskutek pogromu straciła dwóch kuzynów, wujka i teścia. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Natalii Balickiej cz.4

Relacja obejmuje wydarzenia z lat 1939-1941.

Autorka rozpoczyna relację od informacji o wejściu wojsk Wehrmahtu do Kielc. Wspomina ona pustki na ulicach oraz to, że w tych pierwszych dniach na ulicach widać było tylko wojsko.

W dalszej części opisuje kolejne etapy tworzenia Judenratu i innych organów „samorządowych” dla ludności żydowskiej. Wspomina również brutalne elementy codzienności – upokorzenia, przemoc i tortury.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Rywki Akierman

Relacja Rywki Akierman obejmuje wydarzenia z lat 1939-1940.

Autorka wspomina, że po rozpoczęciu II wojny światowej nasilała się przemoc wobec ludności żydowskiej. Żandarmi „wpadali do mieszkania i bili ogromnie kijami i garnkami. Szczególnie wybierali sobie dla tych wypadów wieczory piątkowe”. Podaje nazwiska dwóch niemieckich żołnierzy, którzy bili ludzi do nieprzytomności, a czasem też zabijali – stali się oni  „postrachem ludności żydowskiej Bychawy”.

Opisy Akierman są szczegółowe i drastyczne, jednak nie wspomina o swoich emocjach: strachu czy przerażeniu. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Sary Melzer

Relacja obejmuje wydarzenia z lat 1940-1945.

Autorka rozpoczyna od informacji o tym, że pod koniec 1940 roku zaczęto wszędzie tworzyć getta. Ona sama bardzo nie chciała w getcie zamieszkać. Postanowili więc z mężem, że będą się ukrywać pod zmienioną tożsamością. Autorka bardzo nie chciała zamieszkać w getcie, gdyż uważała to za uwłaczające jej godności. Wspomina ona również, że jeszcze przed utworzeniem getta, spotkała swoją współpracownicę z zakładu dentystycznego na ulicy, a ta nagle, przez całą ulicę krzyknęła „o patrzcie, idzie Żydowica”.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Franciszki Presser

Franciszka Presser w czasie wojny wyprowadziła się z rodziną z Krakowa w okolice Bochni. Presserowie wielokrotnie zmieniali miejsca pobytu, według powtarzanej zasady: „kto będzie 50 km poza Krakowem, ten spokojnie przeżyje wojnę”. Towarzyszyli jej córka (syn we wrześniu 1939 r. został powołany do wojska), matka i rodzeństwo z rodzinami. Na wieść o utworzeniu getta w Bochni autorka zdecydowała się jechać do getta w Krakowie. Tam wkrótce potem rozpoczęła się akcja likwidacyjna, przeżyły Franciszka i jej córka. Presser pracowała w fabryce Schindlera na Zabłociu do jesieni 1944 r.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Janiny Pretzel

Janina Pretzel pracowała w warsztacie kuśnierskim, który został przeniesiony do obozu w Płaszowie. Autorka wspomina o brutalnym zachowaniu kierownika warsztatu Faklera i dodaje, że jego żona „była dobrą kobietą”, lecz „prawdopodobnie nie miała wpływu na męża”. 6 sierpnia 1944 r. została ewakuowana wraz z innymi więźniarkami do Auschwitz, a następnie w październiku do Weisskirchen (Weißkirchen-Kratzau / Bílý Kostel, ob. Czechy), gdzie pracowała w fabryce amunicji. 

publikacje

Wróć do listy

Relacja Marii Żak

Przed utworzeniem krakowskiego getta Maria Żak została przesiedlona z rodzicami i bratem do Rabki. Tam mieszkał jej szwagier, lekarz. Wspomina, że początkowo życie nie było uciążliwie, co zmieniło się w 1941 r. Ludność żydowska była grabiona, zaczęły się masowe egzekucje i deportacje do obozu zagłady w Bełżcu. Straciła wtedy wielu członków rodziny, w tym również rodziców. Autorka opisała m.in.

Strony