publikacje

Wróć do listy

Strona aryjska

Relacja dotyczy wydarzeń z lat 1943-1945.

Jest to zapis wspomnień kobiety ukrywającej wraz z mężem dużą ilość uciekinierów i uciekinierek z getta warszawskiego. Kaleta rozpoczęła od tego, że sam pomysł ukrywania podyktowany był współczuciem dla osób zmuszonych zamieszkiwać getto. Wspomina ona, że wraz z mężem przygotowali specjalny pokój i pomieszczenie piwniczne przystosowane do przebywania w nim grupy osób. Jak sama wspomina, dom ten, był bezpieczny, gdyż był częściowo zniszczony po bombardowaniach z września 1939 roku tak, że byli jedynymi osobami w nim mieszkającymi.

publikacje

Wróć do listy

Przeżycia w partyzantce

Estera Świerzewska opisuje getto w Mirze (ob. Białoruś), gdzie przebywała z matką. Uciekła stamtąd wraz z innymi, aby przyłączyć się do partyzantów. Oddziały nie były przychylne Żydom, z wyjątkiem jednostki, którą dowodził Józef Marchwiński, przedwojenny członek Komunistycznej Partii Polski, późniejszy mąż Świerzewskiej. Wśród jego ludzi było dużo Żydów, głównie z Nieświeża. Autorka opowiada o potyczkach i walkach toczonych w lasach. Informuje m.in., że polscy policjanci zastrzelili dwóch członków z ich grupy, ponieważ byli Żydami zbiegłymi z getta.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Zeldy Gotlib

Relacja obejmuje wydarzenia z lat 1939-1945.

Autorka wspomnienie rozpoczyna od informacji, że wraz z bratem już na początku wojny mieli plan uciec do Rosji. Kiedy udało kupić bilety i udać na stację kolejową spostrzegli, że żołnierze wyciągają z pociągów Żydów. Zmienili wówczas plan, oddali bilety, a za uzyskaną sumę zakupili żywność.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Estery Guz

Estera Guz opisuje getto w Ludwipolu (ob. Ukraina), strach, głód i śmiertelne zagrożenie. Ukryta na strychu obserwowała akcje wysiedleńcze. Podjęła decyzję ucieczki z getta wraz z rodziną i kilkoma innymi osobami: „Po dwudniowym błąkaniu się, dobiliśmy do znajomego gospodarza, który za wielkim wynagrodzeniem pozwolił nam przez jedną noc ukryć się na strychu”. Uciekinierzy ukrywali się w lasach. Ich sytuacja poprawiła się w 1943 r., kiedy w okolicy zaczęli pojawiać się radzieccy partyzanci.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Sali Fass

Relacja bez daty, prawdopodobnie powstała pod koniec 1945 roku. Tytuł nieuwzględniony w inwentarzu archiwalnym "Skarżysko-Kamienna". Opis warunków pracy w obozie pracy w Skarżysku-Kamiennej. Autorka zanotowała, że pracowała przy czyszczeniu granatów.Znakomita część relacji dotyczy bicia, znęcania się nad więźniami, umęczania i upokarzania. Autorka opisała przypadek zakatowania na śmierć chłopca, który odszedł od pracy do ubikacji, oraz śmiertelnego pobicia Żyda z Łodzi, który przemycił do obozu tałes i tefilin.

publikacje

Wróć do listy

Ukrycie

Relacja bez daty, prawdopodobnie powstała pod koniec 1945 roku. Obejmuje wydarzenia z okresu od 1939 do 1944 roku.

Tytuł nieuwzględniony w inwentarzu archiwalnym "Ukrycie".

Autorka zanotowała, że po wejściu wojsk niemieckich do Grodziska, jej rodzina (matka, dwie siostry, dziadek i babcia) postanowiła uciekać na wschód. Oddawszy część rzeczy pod opiekę polskiej sąsiadce i zabrawszy tylko te cenne, przekroczyli San. Dotarli do Przemyśla, gdzie przebywali rok, następnie przenieśli się do Brzeżan, gdzie także przebywali około roku.

publikacje

Wróć do listy

Dom dziecka – Kraków

Maria Straucher opisuje wydarzenia z okresu okupacji niemieckiej, kiedy była ukrywana u starszej kobiety. Wtedy często dokuczał jej głód i w ogóle nie wychodziła na zewnątrz. Potem została przeniesiona do innej kryjówki, ale niekiedy mogła przebywać na podwórzu: „kręciłam się koło wozów i dostawałam coś do zjedzenia od Niemców, którzy nie wiedzieli, że jestem Żydówką. Ja też nic o tym nie wiedziałam”. Wielokrotnie zmieniała miejsca pobytu (podaje nazwisko mężczyzny, który się nią zajmował). W zamian za schronienie musiała pracować i była źle traktowana.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia o Senderze

Wspomnienie dotyczy wydarzeń z 1942 roku.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Ewy Beller

Ewa Beller informuje, że motywacją dla złożenia przez nią relacji była wiadomość o aresztowaniu gestapowca von Malotky'ego. Autorka przypomina, że zatrzymał on jej męża w kwietniu 1941 r. w Tarnowie, a miesiąc wcześniej kilkoro innych Polaków oskarżonych o przynależność do konspiracji: „czy ci ludzie faktycznie należeli do jakiejś organizacji podziemnej – tego nie wiem”. Grypsy, które otrzymywała od męża, zawierały opisy tortur podczas przesłuchań: jeden z więźniów został zabity za odmowę podpisania zeznań, a jemu zmiażdżono rękę.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Heleny Szpilman

Helena Szpilman opisuje prześladowania ludności żydowskiej po zajęciu Częstochowy przez Niemców. 4 września 1939 r. zgromadzono mężczyzn, kobiety i dzieci na placu Magnackim. Kobiety i dzieci zwolniono, część mężczyzn zamknięto w koszarach. Wprowadzono nakaz noszenia opasek przez Żydów, nałożono kontrybucje, skierowano Żydów do prac przymusowych, powołano Judenrat i żydowską Inspekcję Ruchu Ulicznego (IRU): „zadaniem IRU było dopilnowanie by Żydzi przestrzegali przepisów o ruchu ulicznym, by nie gromadzili się, itp.”. W 1941 r. powstało getto.

Strony