publikacje

Wróć do listy

Relacja Simy Szachnowicz

Relacja spisana w 1945 roku, obejmuje wydarzenia z okresu od 1941 do 1944.

Autorka skoncentrowała się na opisie wydarzeń, których była świadkiem, lub o których słyszała. W relacji znajduje się dużo informacji dotyczących getta w Kownie, do którego Autorka została wysiedlona z Janowa Litewskiego.

Opisała odbywające się w dzielnicy żydowskiej akcje, wymierzone w przesiedloną w jej obręb ludność. Omówiła także pobieżnie pogarszające sie warunki mieszkaniowe i aprowizacyjne. Dość szczegółowo przedstawiła dokonanie podziału getta na tak zwane getto małe i getto duże.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anny Gewürz

Anna Gewürz opisała transport z Lipska do getta w Rydze w 1942 r. Następnie zrelacjonowała okres do 1944 r., który spędziła w ryskim getcie. Nieco miejsca poświęciła także obozowi pracy przymusowej Stutthof, do którego została deportowana w 1944, a także obozowi Gdańsk-Kokoszki (podobóz Stutthof) – stanowił on zaplecze gdańskich stoczni. Więźniowie i więźniarki pracowali po dwanaście godzin dziennie przy budowie schronów przeciwlotniczych i okrętów podwodnych dla III Rzeszy.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Anny Schoenfeld

W pierwszej części relacji Anna Schoenfeld opisuje przesiedlenia z getta w Drohobycza do obozu w Płaszowie. Zakwaterowano po tysiąc osób w jednym baraku. Trzypiętrowe prycze pomieściły zaledwie część więźniarek. Autorka przypomina warunki życia i pracy w obozie, wymienia nazwiska strażników, komendanta i innych osób. W drugiej części wspomina o akcji likwidacyjnej, która odbyła się 14 maja 1944 r. Nocna zmiana więźniów i więźniarek nie poszła do pracy, a w niedzielę rano baraki, w których przebywały dzieci poniżej dziesiątego roku życia (Kinderheim) zostały otoczone.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Ali Dychtward

Relacja Ali Dychtward została podzielona na trzynaście części, w początkowych fragmentach pojawia się dużo dat i szczegółów. W pierwszej części (Wysiedlenie Warszawy) pod datą 22 lipca 1942 r. autorka opisała akcję likwidacyjną w getcie warszawskim: łapanki, spanikowanych ludzi, zwłoki leżące na ulicach. Dokumenty zaświadczające o pracy nie chroniły wszystkich zatrudnionych przed deportacją i eksterminacją. Odnotowała, że z ok. sześciuset tysięcy pracowników do szopów wróciło kilkadziesiąt tysięcy. Kolejne warsztaty były zamykane.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienie o córce Halinie Grabowskiej

Wspomnienia są kompilacją relacji Zofii Zajchowskiej, jej znajomych oraz fragmentów dziennika córki Zajchowskiej – Haliny Grabowskiej (pseud. Zeta, Ludwika, Ewa Poraj), żołnierki Armii Krajowej, członkini Batalionu „Parasol”.

publikacje

Wróć do listy

Wspomnienia rodzinne 1920–1945

Wspomnienia Anny Więckowskiej, która pochodziła ze szlacheckiej rodziny represjonowanej z powodu działań antycarskich: udział w spisku braci Dalewskich, powstaniu styczniowym i rewolucji bolszewickiej. W wyniku tych wydarzeń pokolenie dziadków i rodziców wyemigrowało w głąb Rosji w poszukiwaniu pracy. Teczka zawiera wiersz dziadka Franciszka Cywińskiego (1828–1890), biogramy członków rodziny (w linii żeńskiej i męskiej) oraz dzieje rodu mniej więcej od połowy XIX w. do czasów po II wojnie światowej.

publikacje

Wróć do listy

Ze wspomnień o moim ojcu Stanisławie Grabskim

Stanisława Grabska wspomina, że wybuch II wojny światowej zastał jej rodzinę we Lwowie. Ojciec autorki przeczuwał klęskę ze względu na słabe przygotowanie polskiej armii. Do wyjazdu z kraju namawiał Stanisława Grabskiego jego asystent Wojciech Bem, który specjalnie w tym celu wrócił z Rumunii. Grabski nie chciał jednak wyjeżdżać, a przewidując swoje aresztowanie, prosił córkę, aby zaopiekowała się rodziną. Po pewnym czasie ojciec autorki został aresztowany, przewieziony do Moskwy, oskarżony o działania kontrrewolucyjne i skazany na pobyt w obozie.

publikacje

Wróć do listy

Saga rodu Tołłoczków herbu Pobóg

Autorka rozpoczyna dzieje rodziny Tołłoczków od charakterystyki swojej babki Karoliny z Jaskłowskich Tołłoczkowej. Babka była córką powstańca styczniowego, o którego ułaskawienie i anulowanie konfiskaty majątku zabiegała u wileńskiego generała-gubernatora Michaiła Murawjowa. W czasie powstania, po uwięzieniu ojca i męża, była emisariuszką. Została aresztowana i osadzona w Cytadeli Warszawskiej. Po zakończeniu powstaniu jej mąż wrócił do domu. Urodzili się ich pierwsi synowie.

publikacje

Wróć do listy

Kalendarium pierwszych dni września 1939 roku, przeżytych we wsi Kowala, pow. Radom województwo kieleckie

Wspomnienia pierwszych jedenastu dni II wojny światowej autorka rekonstruuje z perspektywy lat na podstawie kalendarza prowadzonego w tamtym czasie. We wstępie deklaruje, że jej doświadczenia miały charakter uniwersalny w skali kraju, ale opowiada  o walkach z ziemiańskiego i rodzinnego punktu widzenia. Przedstawia swój ówczesny stan emocjonalny i stwierdza, że wiadomość o wybuchu wojny wywołała jej zdziwienie.

publikacje

Wróć do listy

Relacja Haliny Schütz

Rodzina Haliny Schütz wyjechała z Lwowa do Krakowa w połowie 1941 r. (po zajęciu Lwowa przez Niemców i przed utworzeniem getta), wszyscy mieli tzw. „aryjskie papiery” i zamieszkali osobno (autorka, matka, ojciec, babcia). Byli szantażowani przez szmalcowników. 1 sierpnia 1943 r. Halina Schütz odwiedziła babcię i obie zostały aresztowane. Podczas przesłuchań przyznały się, że są Żydówkami, jednak zataiły pokrewieństwo, a Halina, wypytywana o miejsce zamieszkania rodziców, podawała zmyślone adresy. Autorkę i jej babcię wywieziono do obozu w Płaszowie.

Strony